Turcology Research (May 2024)
Umurbey Camii Haziresi’ndeki XIX. Yüzyıl Serpuşlu Mezar Taşları
Abstract
Türk-İslam Sanatı ve şehirlerinin tarihi birer belge niteliğinde olan mezar taşları aynı zamanda plastik sanatların da önemli bir parçasını meydana getirmektedir. Kültürel yansımaları ve dönemsel üslupları bünyesinde barındıran mezarlar zengin bir terminolojiye sahip olup bölgelerin tarihine ve sanat anlayışına katkı sunmaktadır. Söz konusu durum devletlere başkentlik yapmış olan şehirler için daha da önem arz etmektedir. Osmanlı Devleti’nin önemli başkentlerinden birisi konumundaki Bursa’da tarihi mezar taşlarının varlığı, tespiti, incelenmesi ve değerlendirilmesi çalışmanın amacı oluşturmaktadır. Timurtaş Paşa’nın oğullarından Umur Bey’in yaptırmış olduğu yapılardan birisi olan Bursa Umur Bey Camii ve Türbesi Haziresinde yer alan mezarlar yerinde incelenmiştir. Kurulduğu dönemden itibaren genişleyen hazirede 122 adet mezarın varlığı tespit edilmiştir. Hazire de erken dönem özellikleri gösteren mezar şahideleri ile birlikte geç tarihli örnekler de bulunmaktadır. Bu örneklerden XIX. yüzyıla ait olan ve özellikleri bakımıyla diğerlerinden farklılaşan dokuz mezar ve şahidesi değerlendirilmiştir. Söz konusu mezarlar, öncelikle mezar tipi bakımından incelenmiş, alçak çerçeve ve kapak taşlı olmak üzere iki farklı tipinin olduğu ortaya konulmuştur. Mezar tiplerinden sonra şahideler gövde formları açısından irdelenmiş daha sonra kitabeleri detaylandırılmıştır. Ayrıca metinlerden ve başlık tiplerinden hareketle mezarlardan sekizinin erkeklere birinin ise kadına ait olduğu saptanmıştır. Cinsiyet dışında aile bildiren zâde, birader, oğlu gibi terimlerle birlikte mühürdar ve fabrikatör gibi meslek sınıfları mezarlıklarda bulunan kişilerin önemini ortaya çıkartmaktadır. Metinler dışında şahideleri üstte tamamlayan serpuşlardan nezkeb, kâtibi kavuk, azizi fes, sarıklı fes, destarlı kubbeli kalafat ve hotoz başlık olmak üzere altı farklı serpuş detaylandırılmıştır. Son bölümünde ise incelenen mezarlar, başkent İstanbul başta olmak üzere Anadolu’nun diğer şehirlerindeki örnekler ile karşılaştırılmıştır.
Keywords
