İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi (Dec 2018)
19. YÜZYIL OSMANLI BÜROKRATİK YAPISININ JÖN TÜRK DÜŞÜNCESİNDE ELEŞTİRİSİ: “TURFANDA MI YOKSA TURFA MI” ÜZERİNDEN BİR ANALİZ
Abstract
Modernleşme çabalarının etkisi neticesinde Osmanlı Devleti’nin klasik bürokratik yapısında 19. Yüzyılda önemli bir değişim yaşanmıştır. Bu süreçte, aydınların temel öncelliklerinden biri devlet düzeninde var olan bozukları tespit ederek, bunların düzeltilmesi ve iyileştirilmesi için çözüm önerileri sunmak olmuştur. II. Mahmut döneminden itibaren, iç ve dış nedenlerle Osmanlı Devleti’nin gerileme sürecine girmesiyle idari reformlar yapılmış, bürokraside Batı’yı esas alan düzenlemeler Tanzimat’la hız kazanmıştır. Osmanlı Devleti’nin Batı karşısında aldığı siyasi ve askeri yenilgiler, Batı’nın üstünlüğünü ve bunun nedenlerini tartışmaya ve çözüm önerileri aramaya sevk etmiştir. Devletin gerilmesinin önüne geçebilmek için Batılılaşmanın hızı artarken, bunun toplum ve siyaset üzerindeki etkileri de önemli bir tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmaların odak noktalarından biri de bürokratik yapıdaki değişimdir. Söz konusu değişimler Jön Türkler tarafından da dile getirilmiş, var olan sorunlar tespit edilerek, bunların nasıl üstesinden gelinebileceğinin yolları araştırılmıştır. Bu bağlamda dikkati çeken isimlerden biri, Jön Türkler içeresinde kayda değer bir yeri olan Mizancı Murad’dır. Gazeteci ve romancı kimliğiyle de Osmanlı siyaseti içinde önemli bir yer işgal eden Mizancı Murad, toplum, siyaset, ekonomi gibi birçok konuda okuyucusunu aydınlatmaya çaba sarf etmiştir. Bu çalışmada Mizancı Murad’ın “Turfanda mı Yoksa Turfa mı?” eseri kapsamında, dönemin bürokratik yapısındaki bozuklukların nasıl ele alındığı ve bunların nasıl giderebileceğine dair öneriler metin analizi yöntemiyle irdelenmiştir. Böylece Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki bürokratik yapılanmaya ilişkin tespitler yapılmıştır.
