İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Dec 2019)
Esbâb-ı Nüzûl Rivayetlerinin Vakıayla Uyum Sorunu: Ka‘b b. Eşref Örneği
Abstract
Kur’an’ın anlamını doğru tespit ve te’vil etmek çabasında kullanılacak araçlardan biri de nüzûl vasatı ile esbâb-ı nüzûl rivayetlerine vukûfiyet ve bunları doğru tahlil etmek için isabetli bir yaklaşımı benimsemektir. Âyetlerin tefsirinde sahip olduğumuz kanaatlerin ve açıklamaların birçoğu esbâb-ı nüzûl rivayetlerine dayanmaktadır. Bu rivayetlerin Kur’an’ın muhtevasına, hadis usulüne, rivayet kalıplarına, siyerle uyumuna göre değerlendirilmesi gerektiği şeklinde görüşler serdedilmiştir. Mesela Medineli Yahudilerden Ka’b b. Eşref’in Bedir sonrasında öldürüldüğü kabul edilmekle birlikte ismi bu tarihten çok sonra nazil olan ayetlerin te’vilinde konuyla ilgili rivayetler nakledilmektedir. Tarihsel açıdan bu çelişkili durum esbâb-ı nuzûl rivayetlerinin tarihî vakıa ile uyumunu araştırmanın önemini göstermektedir. Bu makalede yukarıda zikrettiğimiz hususları Ka’b b. Eşref örneği üzerinden ele alarak, kaynaklardaki bilgileri analitik olarak değerlendirmeye çalıştık. Sonuç olarak konuyla ilgili diğer tartışmalara girmeden tarihî bakış açısıyla rivayetleri tarihe ve zamana uyum açısından değerlendirerek, selefin kastı doğru anlaşılmadığı ve tarihi tutarlılığa yeteri kadar dikkat edilmediği için isminin vefatından sonra nazil olan birçok ayetin esbab-ı nüzûlünde zikredildiğini tespit ettik.
Keywords
