واکنش جوانه‌زنی بذر دو گونه‌ی وحشی گلرنگ (Carthamus oxycanthus و Carthamus glaucus) در پاسخ به دما و پتانسیل آب در طی پس‌رسی

Abstract

سابقه و هدف: گونه‌های وحشی گلرنگ دارای درجات مختلفی از خواب فیزیولوژیکی غیر عمیق هستند که این موضوع بر قابلیت جوانه‌زنی بذرها تحت شرایط محیطی مختلف اثرگذار است. پس‌رسی (ذخیره‌سازی خشک) بذرهای دارای خواب فیزیولوژیک غیر عمیق می‌تواند از طریق رفع خواب بذر، قابلیت جوانه‌زنی آن‌ها را افزایش دهد. همچنین، مشخص شده است که با توجه به طول دوره پس‌رسی، پاسخ جوانه‌زنی برخی گونه‌ها به دما و پتانسیل آب تغییر می‌کند. گونه‌های وحشی گیاهان به واسطه کاربرد آن‌ها به عنوان منابع ژنتیکی در برنامه‌های به‌نژادی از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشند. از طرفی، شناخت خصوصیات و نیازهای جوانه‌زنی آن‌ها تحت شرایط محیطی مختلف منجر به تسهیل در تکثیر و حفظ این منابع ژنتیکی ارزشمند می‌شود. بنابراین، پژوهش حاضر به منظور بررسی پاسخ جوانه‌زنی بذرهای گونه‌های وحشی گلرنگ به دما و پتانسیل آب در طی زمان‌های مختلف پس‌رسی انجام شد.مواد و روش‌ها: در این مطالعه بذرهای دو گونه وحشی Carthamus oxycanthus و Carthamus glaucus به مدت 0، 2، 4، 6 و 12 ماه در دمای 25 درجه سانتی‌گراد پس‌رسی شدند. پس از هر دوره پس‌رسی، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذرها در دماهای 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی‌گراد بررسی و دماهای کاردینال جوانه‌زنی محاسبه شد. همچنین، پاسخ جوانه‌زنی به سطوح مختلف پتانسیل آب شامل صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0- و 8/0- مگاپاسکال بررسی شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که پس‌رسی بذرها به مدت 6-2 ماه باعث افزایش درصد جوانه‌زنی بذرها در مقایسه با شاهد شد، درحالی که در تیمار 12 ماه پس‌رسی درصد جوانه‌زنی کاهش یافت. به‌علاوه، بذرهای دو گونه C. oxycanthus و C. glaucus به نور و کاربرد جیبرلیک اسید حساس بودند و در حضور این تیمارها، درصد جوانه‌زنی افزایش یافت. این یافته‌ها نشان داد که هر دو گونه دارای درجات مختلفی از خواب فیزیولوژیک غیر عمیق هستند. با این حال گونه C. glaucus از خواب بالاتری برخوردار بود. همچنین، دوره‌های مختلف پس‌رسی منجر به افزایش دماهای پایه، مطلوب و سقف جوانه‌زنی در مقایسه با بذرهای تازه شدند. بررسی پاسخ جوانه‌زنی بذرهای دو گونه مورد بررسی نشان داد که در هر دو گونه با افزایش طول دوره پس‌رسی پتانسیل آب پایه برای 50 درصد جوانه‌زنی (ψb50) منفی‌تر شد و از این‌رو، تحمل به تنش خشکی در طی پس‌رسی افزایش پیدا کرد. نتیجه گیری: به طور خلاصه، پس‌رسی بذرها در گونه‌های وحشی گلرنگ در طی یک بازه زمانی مناسب (6-2 ماه) می‌تواند منجر به بهبود خصوصیات جوانه‌زنی آن‌ها تحت شرایط مختلف دمایی و رطوبتی شود. به‌علاوه، باید توجه داشت که انبارداری طولانی مدت بذرها می‌تواند منجر به کاهش کیفیت بذرها شود.

Keywords

• پس‌رسی
• تنش خشکی
• تنش دمایی
• خواب اولیه
• خواب ثانویه