ادبیات و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای (Aug 2019)
دین و اخلاق در «شهریار» ماکیاولی و «سیاست‌نامه» نظام‌الملک؛ یک مطالعه تطبیقی با تکیّه بر تفاوت‌ها
Abstract
ین و اخلاق در «شهریار» و «سیاست‌نامه» و وجوه تفاوت آن‌ها، موضوع اصلی این نوشتار است. روشی که برای این‌کار مدنظر است، مطالعه تطبیقی است. آنچه این مطالعه مفروض داشته، این است که دید ماکیاولی در «شهریار» نسبت به دین یکسره فایده‌گرایانه، واقعگرا، مدرن و البته غیرسکولار بوده و آن را تنها وسیله‌ای جهت اتّحاد مردم می‌داند و در اخلاق نیز بی‌پروا، عاری از احساسات و گاه بی‌اخلاق است، بعلاوه که هیچ اخلاقی مقدّم بر جامعه و حکومت نمی‌داند و اخلاق را محصول زور و قانون حکومت می‌پندارد. از سوی دیگر نگرش نظام‌الملک در «سیاست‌نامه» نسبت به دین متعصّبانه، کلاسیک و محافظه‌کارانه است و برخلاف ماکیاولی، دین را هم به‌خاطر خود دین و حقانیّت آن، ارزش می‌نهد و هم اینکه از آثار سیاسی آن غافل نیست. در اخلاق نیز چون آن را برآمده از دین (اسلام) می‌داند معتقد بود در صورت عدم وجود حکومت، باز اخلاقی وجود خواهد داشت، یعنی اخلاق را منوط به وجود حکومت نمی‌انگارد. همه اینها به‌عنوان فرضیه این نوشتار، با رجوع به متن هر دو اثر مذکور، بررسی می‌شود.
Keywords
