بررسی میزان آب کاربردی و بهره‌وری آب مزارع گندم در استان فارس

Abstract

مقدمه: با توجه به کمبود منابع آب در کشور و به تبع آن استان فارس، بهبود مدیریت آبیاری مزارع گندم می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری آب شود. برای اعمال مدیریت مناسب آبیاری در مزارع گندم، لازم است اطلاع کافی و دقیقی از وضعیت میزان مصرف آب و بهره‌وری آب وجود داشته باشد روش­: در یکسال زراعی مطالعه‌ای برای اندازه‌گیری آب آبیاری و محاسبه بهره‌وری آب در 30 مزرعه گندم در سه منطقه آب و هوایی مختلف استان فارس انجام شد. برای مقایسه آماری نتایج بدست آمده از آزمون تی استفاده شد. همچنین همبستگی عوامل مختلف باهم، با تعیین ضریب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ها: نتایج این تحقیق، نشان داد که متوسط مقدار آب آبیاری کاربردی در مزارع گندم معادل5340 مترمکعب در هکتار بوده که 1064 مترمکعب در هکتار از میانگین نیاز آبی در سال آزمایش بیشتر بوده است. از نظر آماری میزان آب آبیاری با نیاز آبی بلندمدت تفاوت معنی‌دار داشت و در میزان آب آبیاری در سامانه‌های مختلف آبیاری تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. متوسط مقدار بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری آب کل به‌ترتیب 25/1 و 04/1 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد که تفاوت میزان بهره‌وری آب در سامانه‌های مختلف آبیاری (سطحی، بارانی و قطره‌ای) نیز معنی‌دار نبود. تفاوت بهره‌وری آب آبیاری در منطقه گرم با سرد و منطقه گرم با معتدل در سطح 5 درصد معنی‌دار بود. بررسی همبستگی بین عوامل مختلف نشان داد که عامل سرد بودن منطقه و طول دوره رشد عامل مهمی در تولید محصول و تعداد آبیاری‌ها بوده است. نتیجه­گیری: سامانه­های آبیاری نوین در مقایسه با سامانه های سنتی آبیاری سطحی نتوانسته باعث کاهش آب آبیاری مزارع گندم شود. البته نبایستی این موضوع منجر به زیر سوال رفتن اهمیت و فایده سامانه­های نوین آبیاری شود. بلکه علت اصلی، عدم وجود برنامه‌ریزی آبیاری در مزارع گندم می­باشد. برنامه­ریزی آبیاری، بویژه در سال‌هایی که بارندگی قابل توجهی رخ می‌دهد، می‌تواند باعث کاهش آب آبیاری و افزایش بهره‌وری آب گردد. عدم اطلاع کشاورزان از پیش‌بینی‌های بارندگی می‌تواند باعث انجام آبیاری اضافی و اتلاف آب گردد.

Keywords

• آب کاربردی
• برنامه‌ریزی آبیاری
• بهره‌وری آب
• نیاز آبی