رهیافتی بر کارکرد آیینی غار کلماکره

Abstract

با کشف غار کلماکره در پاییز 1368 اشیای باستانی مکشوفۀ آن اندک‌اندک زینت‌بخش موزه‌های ملی ایران، فلک‌الافلاک، ایلام و تبریز در داخل کشور و موزه‌های لوور، بریتانیا، متروپولیتن نیویورک، میهوی توکیو و مجموعه‌های خصوصی در خارج از مرز شد. در حجم گستردۀ اشیای سیمین و زرین منسوب به کلماکره، ظرافت، هنر و فن‌آوری‌های بی‌بدیل به کار رفته و اشیای مزبور که پیشینه‌ای به ژرفای حکومت محلی شاهکان ناشناختۀ ساماتوره در عصر ایلام نوـ قرون 8 و 7 ق. م. دارند باعث شد تا کلماکره مورد توجه ویژۀ باستان‌شناسان و مورخان قرار گیرد. کما این‌که ایشان گنجینۀ کلماکره را ششمین گنجینۀ بزرگ جهان نامیدند. رویکرد اصلی این پژوهشگران پیرامون خوانش کتیبه‌های منقور بر اشیاء، معرفی ظروف، مجسمه‌های انسانی و حیوانی سیمین و صورتک‌های زرین و تحلیل مفهومی نقش‌مایه‌های نمادین و اساطیری کلماکره بوده است. این پژوهش بر آن است تا ضمن بهره‌مندی از روش تاریخی ـ تحلیلی با تکیه بر وجه تسمیۀ علمی کلماکره به رهیافت جدیدی در خصوص کاربری فضای درون و برون غار دست یابد تا مشخص شود که کلماکره بنا بر فرضیات پژوهشگران، محل نگهداری گنجینۀ شاهکان محلی ساماتوره یا شاهان هخامنشی بوده؟ یا این‌که غار کلماکره با توجه به جغرافیای انسانی، کارکردی آیینی از نوع میترائیسم داشته است پژوهش حاضر نخستین گام در این وادی خواهد بود. از این‌رو اثبات فرضیۀ مهر‌آئینی غار کلماکره نیاز به تأملی ژرف با نگرشی از نوعی دیگر دارد. بنابراین بهتر است این پژوهش را به عنوان جستاری در مبادی طرح مسئلۀ کارکرد آیینی غار کلماکره تلقی کرد.

Keywords

• کلماکره
• غارهای ‌آئینی
• آئین مهر
• پل‌دختر