Pizhūhish/hā-yi Irtibāṭī (Nov 2023)
برساخت معانی اجتماعی در فیلم مستند تاریخی؛ مطالعه مستندهای «آقای نخست وزیر» و «مصدق، نفت، کودتا»
Abstract
تاریخ و سینمای مستند هر دو مصنوعاتی وفادار به امر واقع اما وابسته به روایت هستند. ازاین‌رو، فیلم مستند تاریخی، نه بازتاب‌دهنده تاریخ که بازنمایاننده برداشت‌هایی از آن است. این برساخت‌ها برای مستندسازان مهم‌تر از اطلاعات تاریخی‌ای هستند که به نمایش میگذارند؛ چراکه در شکل‌گیری ذهنیت تاریخی و در نتیجه، قضاوت‌های فرهنگی و سیاسی مخاطبان خود مؤثرند. در این پژوهش تلاش شده است، با مطالعه نشانه‌شناختی دو مستند «آقای نخست‌وزیر» و «مصدق، نفت و کودتا» راهبردهای مستندساز در برساخت معانی از موضوعات تاریخی شناسایی شوند. پژوهش در نهایت استفاده از «مشابه‌سازی تاریخی» و «جلب اعتماد حداکثری مخاطب» را دو سازکار اصلی در مستندهای مورد مطالعه برای برساخت معانی اجتماعی دانسته است. نتایج نشان می‌دهد که مشابه‌سازی تاریخی از طریق گنجاندن عبارات و مفاهیم فرهنگی و سیاسی در گفتار متن و ارجاع تاریخی به آنها در مستند «آقای نخست‌وزیر» منجر به برساخت پیام‌هایی در مورد اعتماد به امریکا و مقابله با تحریم‌ها شده است. در مستند «مصدق، نفت، کودتا» نیز جلب اعتماد حداکثری مخاطب از طریق ارائه خوانش‌های متفاوت از رخدادهای تاریخی، راهبرد خلق برساخت معانی اجتماعی است.
Keywords
