فاکتورهای بیماری زایی قارچ Zymoseptoria tritici، عامل لکه‌برگی سپتوریایی گندم در کانون‌های بیماری در سال‌های 1398 تا 1400

Abstract

لکه­برگی سپتوریایی گندم با عامل Zymoseptoria tritici یکی از شایع­ترین بیماری­های قارچی این محصول در مناطق پربارش می­باشد. شناسایی فاکتورهای (ژن­های) بیماری­زایی و دینامیسم تنوع ژنتیکی جمعیت‌های بیمارگر در کانون­های آلودگی، از اساسی‌ترین گام‌ها برای رسیدن به مقاومت­های موثر و پایدار ژنتیکی در روند تهیه ارقام مقاوم نسبت به این بیماری می­باشد که می‌تواند از طریق رصد این فاکتورها بر روی ارقام و لاین‌های افتراقی گندم در خزانه­های تله انجام گیرد. به­منظور پایش فاکتورهای بیماری­زایی قارچ عامل لکه‌برگی سپتوریایی و اثر بخشی ژن­های مقاومت نسبت به جمعیت‌های بیمارگر، واکنش 26 ژنوتیپ افتراقی بین­المللی گندم تحت شرایط آلودگی طبیعی در قالب خزانه­های تله در مزارع ایستگاه­های تحقیقاتی مغان، دزفول و گرگان به­عنوان کانون­های آلودگی در کشور طی سه سال متوالی (1400-1398) در مقیاس دو رقمی 99-00 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین واکنش گیاهچه­ای ژنوتیپ­های افتراقی نسبت به جدایه­های قارچی جمع­آوری شده از کانون‌های آلودگی در شرایط گلخانه‌ای بررسی شدند. این تحقیق نشان داد که الگوی بیماری­زایی جمعیت‌های بیمارگر در هر سه منطقه و طی سال­های مورد مطالعه متفاوت بود. بر اساس داده‌های گیاهچه­ای و گیاه بالغ، پرآزارترین جمعیت پاتوتیپی مربوط به منطقه‌ مغان و سپس دزفول بود، و کم­ترین پرآزاری در جمعیت پاتوتیپی منطقه گرگان مشاهده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در برنامه­های به‌نژادی گندم می­توان از ترکیب­های مختلف ژن­های مقاومت موجود در ژنوتیپ­های افتراقی M3 (Stb16q & Stb17)، KM 7 (Stb16 (S23))، Cs synthetic (Stb5)، Kavkaz-K4500 (Stb6, Stb7, Stb10 & Stb12)، Flame (Stb6)، 3HD-138 (Stb18 (S25-winter type))، Oasis (Stb1)، TE 9111 (Stb6, Stb7 & Stb11)، Veranopolis (Stb2 & Stb6)، Tadinia (Stb4 & Stb6) و KM 41 (Stb17 (S24)) برای ایجاد مقاومت موثر نسبت به جمعیت‌های بیمارگر در مناطق مختلف استفاده نمود.

Keywords

• برنامه‌های به‌نژادی
• پرآزاری
• ژنوتیپ‌های افتراقی
• ژن‌های مقاومت
• zymoseptoria tritici