ارزیابی تأثیر کشت مخلوط گندم با گاودانه و خلر بر تراکم و تنوع علف‌های‌هرز در سامانه‌های مختلف خاک‌ورزی

Abstract

به‌منظور بررسی اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط سری‌های افزایشی گاودانه و خلر بر تنوع و تراکم علف‌های‌هرز در کشت گندم تحت سامانه‌های مختلف خاک‌ورزی، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام در دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398، اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل خاک‌ورزی در سه سطح (خاک‌ورزی متداول، خاک‌ورزی حداقل و بدون خاک‌ورزی) و کرت‌های فرعی، شش سری کشت مخلوط افزایشی گاودانه، خلر با گندم (کشت خالص گندم، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+50 درصد گاودانه، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+50 درصد خلر، کشت خالص گاودانه، کشت خالص خلر و شاهد (بدون کشت گیاه زراعی) بودند. صفات مورد بررسی شامل جمعیت، تنوع و تراکم علف‌های‌هرز بودند. نتایج نشان داد کشت مخلوط افزایشی گندم+گاودانه موجب کاهش تراکم علف‌های‌هرز بیشتر از سایر تیمارها شد. میزان کاهش تراکم بوته علف‌های‌هرز در الگوی کاشت گندم+گاودانه و گندم+خلر تحت شرایط بدون خاک‌ورزی نسبت به شاهد به‌ترتیب 77 و 9/69 درصد بود. این میزان کاهش تحت شرایط خاک‌ورزی حداقل به‌ترتیب 1/80 و 1/76 درصد و در خاک‌ورزی متداول به‌ترتیب 2/70 و 5/54 درصد بود. بیشترین شاخص‌ تنوع علف‌های‌هرز (شانون-وینر، بریلویین و غنای گونه‌ای مارگالف) در شاهد و کشت خالص خلر مشاهده شد. خاک‌ورزی متداول بیشترین تعداد و تنوع علف‌های‌هرز را به خود اختصاص داد. در هر دو سال بیشترین شاخص غالبیت (38/0) در الگوی کاشت گندم+گاودانه مشاهده شد. بر اساس نتایج این تحقیق، کشت مخلوط افزایشی گیاهان بقولات با گندم می‌تواند گامی مؤثر در راستای مدیریت علف­های هرز در سامانه‌های کشاورزی پایدار باشد.

Keywords

• الگوی کشت
• بقولات
• جمعیت علف‌های‌هرز
• خاک‌ورزی حفاظتی