Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Mar 2022)
سنخ‌شناسی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی در شهرکرد
Abstract
قشر و طبقه اجتماعی به‌عنوان جنبهای از هویت فردی و اجتماعی افراد، نقش مهمی در میزان و نوع دینداری آنان دارد به نحوی که شرایط اقتصادی−اجتماعیِ خاص افراد و گروهها کم و بیش آنها را به سوی سبکهای خاص دینداری سوق میدهد؛ اما در مطالعات اخیرِ جامعه‌شناسی دین تا حد زیادی از توجه به قشر و طبقه اجتماعی غفلت شده است. ازاین‌رو در مقاله حاضر کوشش شده تا ضمن توجّه به مقوله قشر و طبقه اجتماعی، به سنخ‌شناسی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی گوناگون در شهرکرد پرداخته شود. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد تفسیری و با الهام از رویکرد سنخ آرمانی ماکس وبر انجام شده است. روش گردآوری دادهها مصاحبه نیمهساختیافته با 57 نفر از قشرهای مختلف مردم است که با نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند. دادهها براساس تکنیک تحلیل مضمون، ابتدا جمله به جمله کدگذاری و سپس مضامین فرعی و اصلی استخراج و تحلیل شده است. یافتهها، بیانگر نوعی تمایز در نگرش نسبت به مبانی باور دینی، عواطف و احساسات دینی (تجربه دینی) و همچنین رفتارها و کنشهای دینیِ قشرها و طبقات اجتماعی سهگانه است؛ به نحوی که میتوان از سه سنخ آرمانی دینداری با ویژگیها و مختصات معین دینی سخن به میان آورد: «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی پایین» که شامل انواع دینداری «مناسکی»، «عاطفی»، «توسلی»، «تکلیفی»، «فقهی−تقلیدی»، «موروثی»، «تقدیرگرا» و «خرافهگرا» است؛ «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی متوسط» که شامل انواع دینداری «عقلانی»، «نوگرا»، «متعادل»، «رسمی» و «شریعت‌مدارانه»، است؛ و «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی بالا» که شامل انواع دینداری «اخلاقگرا»، «سلیقهای» و «شخصی» است.
Keywords
