تحولات اصل قانونی‌بودن دادگاه در نظام بین‌المللی حقوق بشر: از صلاحیت تأسیس تا دادرسی عادلانه

Abstract

بند 1 ماده 14 میثاق بین­ المللی حقوق مدنی و سیاسی مقرر نموده که هر کس حق دارد به دادخواهی­اش در دادگاه «تأسیس ­شده به­ موجب قانون» رسیدگی شود. در ادامه، این حق به رسیدگی دادگاه­های کیفری به اتهامات علیه اشخاص تسری یافته است و در نتیجه می­توان گفت که هر کس حق دارد در دادگاه «تأسیس­ شده به‌موجب قانون» متهم شود و با رعایت سایر تضمینات دادرسی به اتهامش رسیدگی شود. مقالة حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به تحولات این اصل تحت عنوان «قانونی‌بودن دادگاه» پرداخته و نشان می­دهد علاوه بر اینکه نهادهای بین­ المللی حقوق بشر قلمرو آن را توسعه داده­اند، رویة بین­ المللی به­ جای تمرکز بر صلاحیت نهاد تأسیس ­کنندة دادگاه، بیشتر بر تضمینات دادرسی عادلانه متمرکز شده­ است. همچنین در چارچوب حقوق بشردوستانة بین­ المللی، ممکن­ است بازیگران غیردولتی نیز محاکمی را با رعایت این تضمینات تأسیس کنند.

Keywords

• اصل قانونی‌بودن دادگاه
• دادرسی عادلانه
• میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی
• حقوق بشردوستانه
• دیوان حقوق بشر اروپا
• شورای امنیت
• دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی سابق