گونه‌شناسی مسکن و تکنیک‌های ساخت بومی در روستای تاریخی الگن

Abstract

روستای الگن از توابع بخش چاروسا (63 کیلومتری شمال شهر دهدشت) در شهرستان کهگیلویه، در زاگرس جنوبی قراردارد. وجود ساختارهای تاریخی- کالبدی و روابط فرهنگی- اجتماعی که در طول زمان در دل بافت کهن روستا شکل گرفته است، از یک سو و جنگل‌های تنک بلوط در منطقه، الگن را به مجتمع زیستی کم‌نظیری مبدل ساخته که شناسایی دارایی‌های فرهنگی و حفاظت از ساختارهای تاریخی-طبیعی آن را ضروری می‌سازد. استقرار روستا در عرصه متصل به تنگه الگن که تنها راه تاریخی دسترسی به لنده و بهبهان بود، از یک سو و وجود منابع آب شیرین و عرصه‌های مستعد کشاورزی از سوی دیگر، سبب شکل‌گیری ساختارهای درهم‌تنیده فشرده بافت تاریخی در راستایی خطی شده است. پژوهش حاضر با هدف شناخت الگوهای مسکن بومی و تکنیک‌های ساخت ابنیه تاریخی در روستای الگن، ضمن جمع‌آوری تاریخ شفاهی و مطالعات فرهنگی-اجتماعی، ساختارهای کالبدی موجود در هسته تاریخی سکونت‌گاه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و می‌کوشد تا به پرسش‌های زیر پاسخ دهد؛ چه عواملی بر شکل‌گیری هسته تاریخی خطی سکونتگاه موثر‌ بوده‌است؟ تیپولوژی و ساختار فضایی الگوهای مسکن بومی در روستا چگونه‌است؟ تکنیک‌های ساخت تاریخی چه رابطه‌ای با مصالح بوم‌آورد در منطقه دارد؟ به­دلیل فقدان هرگونه مطالعات مدون در زمینه تاریخ سکونت‌گاه‌های منطقه و ازآنجمله الگن، پژوهش با استناد به مطالعات جامع ، میدانی با رویکردی تحلیلی- تفسیری به موردپژوهی هسته تاریخی روستا پرداخته و تلاش‌دارد از طریق مستندنگاری مولفه‌های کالبدی بافت، الگوهای بومی، تکنیک‌های ساخت و فرآیند تحول آنها را موردشناسایی قراردهد. براساس نتایج پژوهش، ساختار خطی روستا (با راستایی شمال غربی- جنوب شرقی) منطبق بر ساختار توپوگرافیک بستر جغرافیایی بر روی تپه سوق‌الجیشی-که دید مناسبی به تنگه داشته و دفاع از روستا در برابر مهاجمان را تسهیل ‌می‌نمود- شکل‌گرفته است. همچنین با بررسی ساختار 30 واحد مسکونی تاریخی، می­توان سه الگوی اصلی شامل الگوی نه‌قسمتی (توو)، چنداتاقه ساده و چنداتاقی ایوان‌دار(عمارت) را مورد شناسایی قرار داد. اگرچه تکنیک‌های ساخت ابنیه، منطبق بر مصالح بومی (سنگ لاشه، تنه‌های بلوط و ملات گچ) است، اما آشکارا می­توان کاربست شیوه‌های محلی و پیشرفت تکنولوژیک آنها و توجه به شیوه‌های طراحی اقلیمی را در معماری ابنیه بومی روستا مشاهده کرد.

Keywords

• الگن
• روستای تاریخی
• گونه‌شناسی
• الگوی مسکن
• تکنیک‌های ساخت