تحلیل گفتمان سیاستی مواجهه با فناوری‌های نوظهور اطلاعاتی و ارتباطی در ایران

Abstract

هدف پژوهش حاضر، شناخت و تحلیل گفتمان‌های غالب در متون سیاستی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با فناوری‌های نوظهور اطلاعاتی و ارتباطی بوده است. برای نیل به این هدف و پاسخ به سوالات فوق، از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. با توجه به آنکه ظهور فناوری‌‌های ویدئو، ماهواره، اینترنت و رسانه‌های اجتماعی، سبب ایجاد چالش‌‌های عمومی در عرصه سیاست‌‌گذاری شده ، متناسب با روش پیشنهادی فرکلاف، متن سیاست‌ها و مصوبات قانونی مرتبط با این فناوری‌‌ها، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد تحلیل قرار گرفته و دو گفتمان اصلی «فناوری‌هراسی» و «پذیرش ابزارگرایانه» شناسایی شده است. در هر دو گفتمان، ارزش‌ شالوده‌ای در تدوین سیاست‌های ارتباطی، در درجه نخست حول محور «صیانت از فرهنگ و هویت اسلامی و ملی» بوده؛ اما در هر یک از این دو گفتمان، چگونگی تاثیرگذاری فناوری‌های ارتباطی‌ بر فرهنگ اسلامی و ایرانی، به‌گونه متفاوتی برساخت شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد در هر دو گفتمان و دستورکارهای سیاستی برآمده از آنها، خواسته‌‌ها و مشارکت فعالانه مردم و فعالان بخش خصوصی، تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. امروزه، زندگی روزمره و کسب‌وکار مردم بر بستر فناوری‌های نوظهور رسانه‌ای جریان دارد و بنابراین چنین سیاست‌هایی، ممکن است موانع جدی بر سر کارکردهای اساسی زندگی مردم ایجاد کند. در نتیجه، پیشنهاد پژوهش حاضر، درک چندجانبه‌ از سیاست‌‌های نظارتی و تنظیمی برای مواجهه فعالانه با فناوری‌های نوظهور اطلاعاتی و ارتباطی و به تعبیر بهتر گذار به حکمرانی تنظیم‌گرانه فناوری در کشور خواهد بود.

Keywords

• تحلیل گفتمان
• بازار وفاداری
• فناوری‌‌هراسی
• پذیرش ابزارگرایانه
• فناوری‌‌های اطلاعاتی و ارتباطی