هنر و تمدن شرق (Jan 2019)
ارتباط ایزد باد (وای) با نوارهای در حال اهتزاز ساسانی
Abstract
نوارهای بلند، موّاج و در حال اهتزاز، از شاخصه‌های هنر دوران ساسانی است که علاوه بر حلقۀ قدرت و تاج شاه، بر لباس و کفش، اسب و کمان شاه و لباس ایزدان و همچنین در برخی حیوانات، اشیاء و گیاهان نیز دیده می‌شوند. نوارها جایگزین بال در حلقۀ قدرت شده‌اند و باید همان ارتباط را با نیروهای آسمانی تداعی کنند. هدف از ایجاد آثار دورۀ ساسانی، نشان‌دادن قدرت و پیروزمندی شاه و مشروعیت آن از طریق فرّه‌مندی شاه بوده است. باقی‌ماندن فرّه در شاه و افزونی آن به شرط پیروزی درجنگ و شکار معلوم بوده است. فرّه در زمان ساسانی معنایی معادل بخت و تقدیر داشته است. ایزد باد در قالب «وای درنگ خدای» با زمان و مکان یکی و در آفرینش نقش دارد. همچنین گاه با سپهر یکی شمرده می‌شد. از این‌رو با بخت و تقدیر پیوند می‌خورد. «وای» با فرّه و ایزدانی که آورندۀ فرّه یا حافظ آن هستند مرتبط و همکار است. «وای» ایزد جنگ بوده و نابودکنندۀ موجودات اهریمنی و ایزدی باران‌آور و نعمت‌بخش هم بوده است. بنابراین با جنگ و شکار و خویشکاری «نعمت‌بخشی» شاه در ارتباط است. از این‌رو «وای» با آنچه سبب فرّه‌مندی، حفظ فرّه و افزونی آن می‌شود ارتباط دارد و نماد مناسبی برای جایگزینی بال محسوب می‌شده است.
Keywords
