Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości (Oct 2015)
Rachunkowość rządowa w fazach przekształcania państwa z reżimu kapitalistycznego na reżim socjalistyczny i odwrotnie: przypadek Polski od lat 50. do połowy lat 90. XX wieku
Abstract
Głównym celem artykułu jest przedstawienie i analiza fundamentalnych etapów przekształcania rachun-kowości polskiego sektora publicznego, w okresie od początku lat 50. do połowy lat 90. ubiegłego wieku. W tym czasie doszło do dwóch radykalnych transformacji polskiej rachunkowości rządowej. Na przeło-mie lat 40. i 50. rozpoczęto jej przekształcanie z pozycji służenia państwu gospodarki rynkowej (w jej ówczesnym stanie) ku pozycji służenia państwu gospodarki centralnie planowanej, by w pierwszej poło-wie lat 90. przekształcać ją z pozycji służenia państwu gospodarki centralnie planowanej ku pozycji służenia państwu gospodarki rynkowej. Obydwie transformacje miały unikalny charakter w skali mię-dzynarodowej. Zarysowano wzory i uwarunkowania tych transformacji. Artykuł powstał w roku 1996, ale dotąd nie opublikowano go. Jego publikacja w praktycznie niezmienionej postaci ma ilustrować ówczesny sposób myślenia i pisania o rachunkowości na płaszczyźnie akademickiej. Podejście i metoda mają charakter opisowo-analityczny, wsparty teorią zmiany w rachunkowości sektora publicznego i badaniem empirycznym. Wykorzystano autorski model innowacji w rachunkowości sektora publiczne-go w Polsce oraz regulacje rachunkowości tamtego okresu. W konkluzji można stwierdzić, że w Polsce rachunkowość sektora publicznego zarówno w okresie gospodarki centralnie planowanej, jak i w okresie gospodarki rynkowej, opiera się na konwencji memoriałowej i podwójnym zapisie – to się nie zmienia. Jej przekształcenia mają charakter zmiany ewolucyjnej, warunkowanej zmianami w systemie społeczno-polityczno-ekonomicznym państwa i sposobie funkcjonowania władz publicznych oraz naturą jednostek zaliczanych do sektora publicznego. Podstawowym narzędziem regulacji zmiany są instrumenty prawne właściwe dla władzy centralnej, z pierwszoplanową rolą administracji rządowej.
Keywords
