Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2020)
Kandilli Camii ve Geçirdiği Dönemsel Özellikler
Abstract
Boğaz’ın dar bir kesiminde konumlanan, kuzeyindeki Göksu Deresi ile güneyindeki Vaniköy yerleşimi arasında kalan Kandilli semtine Osmanlı Dönemi’nde, "Kandilli" denilmesine dair birçok rivayet bulunmaktadır. Sultan IV. Murad, Revan fethine gidecekleri sırada buraya büyük bir saray yapılmasını emrettiğinden, 1632 yılında zaferle sonuçlanan seferden döndüklerinde burada yapılan yeni sarayda Mehmed isminde bir şehzadeleri olur. Bu sarayda yedi gece kandil donanması yapılmıştır. Bu yüzden burası kandilli adını almıştı. Sultan I. Mahmud bu saray harap olduğundan sarayı yeniden yaptırırken, sarayın etrafına Nev-âbâd adı verilen bir bölgede, vakıfları olan, cami, çarşı, dükkân, hamam ve çeşme yaptırmıştır. Bu sırada Kandilli Cami de 1751 senesinde inşa edilir. Böylelikle yazlık yerleşim alanı olarak uzun bir süre Osmanlı sarayının hizmetinde bulunan hasbahçelerin kurulduğu semt, iskana açılır. Sultan I. Mahmut, sarayın bazı bölümlerini parselleterek halka dağıtır ve imara açmaya başlar. Sultan I. Mahmud tarafından inşa edilen, 1916’daki gaz yangınında yanarak tekrardan Cumhuriyet Dönemi’nde farklı bir mimari tarzda yapılmış olan Kandilli Cami, her iki dönemi de yansıtması açısından sanat tarihi ve mimarlık tarihi bakımından önem taşımaktadır. Boğaziçi’nde yer alan küçük ölçekli camilerdendir. Fakat Boğaz kıyısında yer alması ondokuzuncu yüzyılda ve yirminci yüzyıl başlarında Boğaz’da meydana gelen yangın, patlama gibi afetlerden zarar görmesine neden olmuştur. Caminin ahşap olması bu afette tamamen yanmasına neden olmuş ve Kandilli halkı uzun süre camide ibadetini yapamamıştır. 1931 yılında tekrar inşa edilen Kandilli Camisi; ahşap çatılı, kargir bir binadır. Deniz tarafındaki ana giriş kapısından son cemaat yerine girilmektedir. Fakat zamanla caminin içine ve dışına bazı muhdes ekler konulmuştur. Caminin tüm cephelerinde boru, kablo, klima dış ünitesi gibi muhdes elemanlar bulunmaktadır. Sıva üzeri boyalı olan tüm cephelerde yüzey bozulmaları mevcuttur. Bu araştırmada tüm bu muhdes eklere de yer verilerek restorasyon sırasında kaldırılması önerilmiştir. Kandilli Cami ile ilgili tespit edilebilen kaynaklar, arşiv belgeleri ve fotoğraflar bu çalışmada incelenmiştir. Caminin güncel durumu, kalem işleri, çinileri, mimarisi, planı, muhdes ekleri ile kapsamlı bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
