شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر کم‌آ‌بی در استان کرمانشاه با کمک فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی

Abstract

شناسایی عوامل موثر و تعیین‌کننده کم‌آبی در هر منطقه شرط لازم برای مدیریت صحیح عرضه و تقاضای آب و بسترسازی برای سازگاری با کم‌آبی است. هرچند استان کرمانشاه بر اساس شاخص‌های متداول تعیین بحران آب در وضعیت بحران قرار ندارد اما تداوم وضع موجود به بحران خواهد رسید و نیازمند بازنگری در رویکردهای مدیریت منابع آب استان است. این پژوهش در چارچوب نظری نهادگرایی و با کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی به ‏دنبال شناسایی و اولویت‌بندی عوامل تعیین‌کننده کم‌آبی در استان کرمانشاه است. به‏ این منظور با کمک روش دلفی و ابزار تحلیل سلسله‌ مراتبی و نرم‌افزار EXPERT CHOICE این عوامل شناسایی و اولویت‌بندی شد. نتایج حاکی‏ از آن است که برخلاف رویکردهای متعارف مدیریت منابع آب که بیشتر بر مدیریت عرضه آب تاکید می‌شود، نقش عوامل طرف تقاضا در مساله کم‌آبی استان کرمانشاه بسیار تعیین‌کننده‌تر است به‏ طوری‏که 72/5 درصد از مساله کم‌آبی توسط این عوامل توضیح داده می‌شود. عوامل طرف تقاضا به ترتیب اولویت و سهم در کم‌آبی عبارتند از: بهره‌وری پایین آب در بخش کشاورزی (0/42)، برداشت بی‏رویه از منابع زیرزمینی (0/21)، ساختار تولید بخش کشاورزی (0/13)، صادرات آب مجازی (0/10)، اتلاف آب در مسیر (0/06)، فرهنگ مصرف آب (0/05)، نداشتن کنتور (0/03). در طرف عرضه نیز میزان بارش (0/38)، بیلان آب (0/18)، تبخیر (0/18)، عدم تطابق زمانی بارش و مصرف (0/13)، نوع بارش (0/05)، نوسان بارش (0/05) و عدم بهره‌برداری کافی از آب خاکستری (0/03) به‏ترتیب بیشترین نقش را در ایجاد تنش دارند

Keywords

• بحران آب
• استان کرمانشاه
• بهره‌وری آب
• اقتصاد نهادی
• تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp)