مطالعات جغرافیایی مناطق خشک (Feb 2023)
تحلیل عوامل موثر بر سیل‌گیری در شهرستان جاجرم
Abstract
سیل یکی از مخاطرات طبیعی در جهان بشمار می‌آید که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی ایجاد می‌شود. کشور ایران نیز هر‌ساله شاهد وقوع سیلاب‌های کوچک و بزرگ در فصول مختلف سال است. هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت سیل‌گیری شهرستان جاجرم با استفاده از منطق فازی و تحلیل عوامل موثر بر سیل‌گیری در این شهرستان است. براین اساس در منطقه مورد مطالعه ابتدا عوامل موثر بر وقوع سیلاب شناسایی گردید که این عوامل عبارتند از ارتفاع، شیب، جهت شیب، بارش، پو شش گیاهی، لیتولوژی، ژئومورفولوژی، کاربری اراضی، نفوذپذیری، تراکم آبراهه و فاصله از رودخانه. سپس فازی‌سازی معیار‌ها با توجه به توابع مورد نیاز صورت گرفت و در مرحله بعد با استفاده از عملگرهای مختلف اقدام به پهنه‌بندی سیل‌گیری در منطقه مورد نظر گردید. نتایج تحقیق نشان داد ۱۱۲۷/۱ کیلومتر مربع از مساحت شهرستان در خطر کم ۵۷۳/۷ کیلومتر مربع در خطر متوسط، ۵۹۳ کیلومتر مربع در معرض خطر سیل‌گیری زیاد و ۶۵۴/۲ کیلومترمربع در معرض خطر بسیار زیاد سیل‌گیری قرار دارد. همچنین مشخص گردید تمامی شهرهای این شهرستان در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد قرار دارند و حدود نیمی از روستاها در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد هستند. علاوه بر این، حدود ۷۷ درصد از جاده های اصلی شهرستان در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد قرار دارند. این نتایج نشان می‌دهد که بسیاری از مناطق شهرستان جاجرم به ویژه مناطق مسکونی بسیار مستعد سیلاب است که در این زمینه به کارگیری راهکارهایی از جمله تلاش برای اصلاح کاربری‌های نامناسب، ترمیم پوشش گیاهی طبیعی، پایش علمی و به کارگیری سیستم‌های هشداردهنده سیل به صورت محلی گام مهمی در کاهش خسارات خواهد بود.
Keywords
