Fanāvarī-i āmūzish (Dec 2007)
نقش دسترسیها در میزان مشارکت و حضور شهروندان در محلّات مسکونی
Abstract
بخش بزرگی از افراد تشکیلدهندة جامعه (سالمندان، ناتوانان جسمی– حرکتی، کودکان و نظایر آن) در فضاهای شهری با محدودیّتهای حرکتی مواجه هستند؛ امّا محدودیت حاصل از ناتوانی، نباید مانع دسترسی افراد به فضاهای شهری شود و آنها باید بتوانند با حداکثر استقلال ممکن و فارغ از محدودیتها، همانند افراد عادی جامعه، در محیط شهری فعّالیت نمایند. در این نوشتار، اصول و مبانی طراحی فراگیر در محیطهای بلافصل فضاهای مسکونی ارائه میشود. ضرورت این امر از آنجا ناشی میشود که طراحی فراگیر برای افراد جامعه، نمود تأمین عدالت و ایمنی اجتماعی در دسترسیها است که علاوه بر ایجاد امنیّت جانی و بهداشتی، اثرات روانی فوقالعادهای به همراه خواهد داشت. تحقیق حاضر با این فرض پیش رفت که اگر دسترسی به فضاهادر سطوحمختلف تأمین شود، آنگاه مشارکتواحساسآرامششهروندان افزایش مییابد. به منظور آزمون این فرضیه، ابتدا بر اساس تکنیک تحلیل محتوا، اصول کلی طراحی فراگیر تعریف و تبیین شد و سپس برای بررسی وضع موجود دسترسیها در محیط مسکونی، روش تحقیق میدانی مورد استفاده قرار گرفت. در این بررسی میدانی، مشکلات، محدودیتها و خواستههای افراد از طریق برداشتهای محلی و مشاهده وضع موجود، شناسایی شدند و با شیوة نمونهگیری خوشهای، پرسشنامههایی در بین 74 نفر از ساکنان محلّة نارمک شهر تهران توزیع شد. در این پژوهش، سعی شد طیف متنوعی از افراد ساکن در محلّه، مورد پیمایش قرار گیرد. طیفیکه علاوه بر افراد عادی،افرادباتوانایی حرکتیمحدود یافاقداینتوانایی،معلولینحسی (نابینایان، کمبینایان،ناشنوایان وکمشنوایان)وافرادیبا معلولیتهای دیگر را نیزدربر میگیرد. یافتهها نشان داد که 14% از آنها معلولیت جسمی - حرکتی داشتند، 5% از نظر بینایی مشکل داشتند، 4% دچار مشکل شنوایی بودند و 6% به معلولیتهای دیگر مبتلا بودند. پس از انجام مطالعات میدانی، با توجه به محدودیات جسمی - حرکتی افراد، به بررسی و تحلیل خصوصیات کالبدی فضاهای محلّه پرداخته شد. تحلیل یافتهها، مشکلات و نارساییهای عمدة دسترسیها از قبیل فقدان ایمنی و راحتی که به کاهش فعالیتهای اجتماعی و فیزیکی منجر میشود را نشان داد. سرانجام در این پژوهش، بر اساس نتایج حاصل، راهحلهایی برای طراحی فراگیر از قبیل مشارکت و حضور، پاسخگویی به نیازها، حرکت آزاد و مستقل برای همة افراد در محیطهای مسکونی، ارائه گردید.
