ارزیابی اثرات عوامل انسانی بر سطح آب‌های زیرزمینی: کاربرد الگوسازی فضایی

Abstract

در این مطالعه به‌منظور ارزیابی اثرات ناشی از عوامل انسانی بر عمق منابع آب زیرزمینی از برآورد الگوهای آمار فضایی پانل استفاده شده است که تمامی استان‌های ایران را در حد فاصل سال‌های 1387 الی 1398 در بر می‌گیرند. عوامل انسانی موردبررسی عبارتند از جمعیت، سطح باغات آبی، سطح زیرکشت زراعی آبی، سرانه ارزش افزوده صنعتی، سرانه ارزش افزوده خدمات و میزان عدم وابستگی به منابع آب زیرزمینی. نتایج حاصل از الگوسازی فضایی نشان می‌دهد که سه عامل اول یعنی جمعیت و سطح باغی و زراعی آبی اصلی‌ترین عوامل اثرگذار بر عمق منابع آب زیرزمینی به‌حساب می‌آیند، به‌طوری‌که یک درصد افزایش در هر یک از آن‌ها به‌ترتیب به اندازه 196/0، 089/0 و 062/0 درصد به افزایش عمق آبخوان‌ها منتهی می‌شود. هم‌چنین جانمایی فعلی جمعیتی و فعالیت‌های کشاورزی آبی در اقصی نقاط کشور نیز به گونه‌ای است که با شرایط آب‌های زیرزمینی و میزان وابستگی به این منابع همخوانی ندارد و تداوم این وضعیت تنها به تداوم هرچه بیش‌تر تخلیه‌شدگی منابع آب زیرزمینی منتهی می‌شود. علاوه بر این نتایج الگوسازی نشان می‌دهد که توسعه صنعتی سهمی ناچیز بر عمق آبخوان‌ها دارد و توسعه بخش خدمات نیز برخلاف سایر فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند زمینه‌ساز احیای منابع آب زیرزمینی شود. میزان عدم وابستگی به منابع آب زیرزمینی نیز با کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی می‌تواند به احیای این منابع کمک نماید.

Keywords

• اقتصادسنجی فضایی
• آزمون موران
• بحران آب زیرزمینی
• کشاورزی آبی