Türkiye’de Sanayi Müdahaleciliğinin Etkinliği: Madencilik Sektöründe Sabit Sermaye Yatırımlarının Kliometrik Analizi (1936-1950)

Abstract

Madencilik eski çağlardan bu yana sanayileşmenin arkasında bir itici güç olarak önemi her geçen gün artan bir iktisadi faaliyet olmuştur. Sanayi Devrimi tarihsel açıdan yol açtığı göz alıcı değişmeleri büyük oranda madencilik alanındaki gelişmelere borçludur. Madencilik alanında yürütülen faaliyetler sanayileşme sürecine sağladıkları katkıların ötesinde yerli kaynakların etkin biçimde kullanılması ve enerjide dışa bağımlılığının azaltılması bakımından da büyük önem arz etmektedir. Türkiye iktisat tarihinde 1930’lu yıllarla birlikte başlayan devletçi politikaların temel amacı sanayileşmenin temin edilmesidir. Sanayileşme odağıyla cumhuriyetin kurulması süreciyle başlayan müdahaleci politikalar doğrultusunda madencilik faaliyetleri önemli bir yer tutmuştur. Çalışmayı kapsayan 1936-1950 dönemi boyunca madencilik sektöründe devleti temsil eden tek kurum Etibank olmuştur. Bu temsil yetkisinin ötesinde, kurum tarafından madencilik alanında yapılan üretim faaliyetleri Türkiye’de yapılan toplam maden üretiminin %100’ünü teşkil etmiştir. Bu bağlamda Etibank hem sanayi müdahaleciliği açısından kurumsal olarak hem de üstlendiği madencilik faaliyetleri ile sınai gelişime katkı sunmuştur. Çalışmada sanayi müdahaleciliğini temsilen Etibank’a ait sabit sermaye yatırımlarına ilişkin veriler kullanılarak, Etibank’ın ekonomik büyüme üzerindeki etkinliği test edilmeye çalışılmıştır. 1936-1950 yılları aralığını kapsayan Bitmemiş Tesisler ve Tesis Masrafları, Müessese ve Teşebbüs Sermayesi ile İştirakler sabit sermaye yatırımları olarak hesaplanmış; değişkenler arasındaki uzun vadeli ilişkiyi araştırmak için Otoregresif Dağılım Gecikmeli (ARDL) sınır testi modeli kullanılmıştır. Elde edilen ampirik bulgular sanayi müdahaleciliğinin ekonomik büyüme üzerinde olumlu bir etkisi olduğu sonucunu desteklemektedir.