Zaburzenia świadomości – perspektywa kliniczna i etyczna

Abstract

Zaburzenia świadomości to jedno z głównych następstw ciężkich uszkodzeń mózgowia, charakteryzujące się zaburzeniem związku między ilościowym (poziom pobudzenia, przytomność) a treściowym (świadomość siebie i otoczenia) aspektem świadomości. Wysoki poziom pobudzenia niekoniecznie musi więc iść w parze z zachowaną zdolnością do świadomych przeżyć (i odwrotnie). Trafna diagnoza tych zaburzeń ciągle stanowi poważne wyzwanie kliniczne, naukowe i etyczne. Niniejszy przegląd skupia się na opisie form zaburzeń świadomości, kryteriów ich rozpoznawania i stosowanych narzędzi behawioralnych. Omówiono następujące stany: śmierć mózgowa, śpiączka, stan wegetatywny, stan minimalnej świadomości, zespół zamknięcia. Poruszono także kwestie prognostyczne i etyczne oraz spróbowano usystematyzować opis stanów zaburzeń świadomości – przedstawić go bez niejednoznaczności nomenklaturowych, które zdarzają się w literaturze. Standardowym narzędziem klinicznej oceny przyłóżkowej pacjentów z zaburzeniami świadomości pozostają skale behawioralne, różniące się dokładnością oceny różnych aspektów funkcjonowania, a co za tym idzie – rzetelnością diagnozy. Badania pokazują, że sporo z nich może błędnie szacować rzeczywisty stan osoby z zaburzeniem świadomości, co niesie ze sobą poważne konsekwencje, zarówno prognostyczne czy rehabilitacyjne, jak i społeczne. Skala CRS-R, rozpowszechniona w ostatnich latach, cechuje się dobrą precyzją i pozwala na dość skuteczną prognozę, co sugeruje, że udoskonalone narzędzia behawioralne można stosować na równi z intensywnie rozwijającymi się technikami neuroobrazowania. Z tego względu przetłumaczenie skali CRS-R i jej walidacja w Polsce mogłyby odegrać ważną rolę w diagnostyce pacjentów z zaburzeniami świadomości.

Keywords

• zaburzenia świadomości
• diagnoza przyłóżkowa
• Coma Recovery Scale–Revised
• stan wegetatywny
• stan minimalnej świadomości