Fıkıh Kitaplarında Ayetlerin Hüküm İstinbatı Dışında Kullanılması (Abdurrahman el-Cezîrî’nin el-Fıkh ʿale’l-mezâhibi’l-erbaʿa Kitabı Örneği)

Abstract

Tüm İslamî ilimlerin kaynağı olan Kur’an içerdiği ahkâm ayetleri sebebiyle fıkıh kitaplarının da ilk başvuru kaynağıdır. Bu kitaplarda özellikle fıkhî bir kâideye veya hükme delil olarak gösterilen birçok ayet vardır. Çünkü amaçları insanların ibadet ve hukuk ile ilgili amellerini ayetlerden tespit ederek hüküm çıkarmaktır. Ancak bazı fıkıh kitaplarında ayetlerin söz konusu amaç dışında da kullanıldığı vakidir. Nitekim araştırmasını yaptığımız Abdurrahman el-Cezîrî’nin el-Fıkh ‘ale’l-mezâhibi’l-erba‘a kitabı bunlardan biridir. Bu eseri tercih etmemizin sebebi hem dört mezhebin görüşlerini içermesi hem de ülkemizde bilinmesidir. Çalışmadaki amacımız ise eserde hüküm istinbatı dışında kullanılan ayetleri tespit etmek ve hangi alana nasıl bir fayda sağladığını göstermektir. Bu amaçla eserde hükümlere delil olma dışında kullanılan ayetleri dil yönünden şahit olarak gösterilen, çeşitli konularda örnek olarak zikredilen, hüküm verme usulüyle zikredilen, fıkhî hükümlerin hikmet ve faydalarından bahseden ve son olarak büyük günahlardan söz eden ayetler olmak üzere inceledik. Bu ayetler bir fıkıh kitabının sadece hükümlerle ilgili bir kitap değil birçok alana hitap ettiğini ve tefsir ilmiyle birlikte anlaşılması gerektiğini gösterir.

Keywords

• tefsir
• fıkıh
• ayet
• hüküm
• el-fıkh ala’l-mezâhibi’l-erba‘a
• tafsir
• fiqh
• verse
• judgment
• al fiqh ‘ala al madhāhib al arba’ah