رهیافتی به کاربست مفهوم سواد بصری در آموزش با بهره‌‌گیری از اهداف آموزشی بلوم

Abstract

هدف: این پژوهش در راستای کاربردی‌‌سازی مفهوم سواد بصری در آموزش، به تبیین کاستی‌‌ها و نیز طبقه‌‌بندی مهارت‌‌ها و صلاحیت‌‌های ارائه شده برای مفهوم سواد بصری مبتنی بر اهداف آموزشی بلوم پرداخته است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی است. در فرآیند اجرای تحقیق، نخست اطلاعات اسنادی و ادبیات پژوهش به روش کتابخانه‌‌ای گردآوری شد. سپس، با استفاده از استدلال منطقی، مهم‌ترین فهرست استانداردها و مهارت‌‌های سواد بصری با طبقه‌‌بندی اهداف آموزشی بلوم، تطبیق یافت. در نتیجه این تطبیق و تحلیل آن، دسته‌‌بندی جدیدی از مهارت‌‌های سواد بصری به دست آمد.یافته‌‌ها: بررسی پیشینه موضوع مورد پژوهش نشان داد که سیر پژوهش در حوزه سواد بصری به ترتیب در سه دوره متوالی از ابتدا تاکنون قابل تعریف است: تلاش برای تعریف مفهوم، تلاش برای ارائه چارچوب نظری و تلاش در جهت کاربرد بیشتر این مفهوم در زمان حاضر. جای‌‌گذاری مهارت‌‌های ارائه شده توسط نهادها و محققان در خانه‌‌های جدول طبقه‌‌بندی اهداف بلوم نشان داد که در جدول بدست آمده، در دو خانه، صلاحیت و مهارتِ معادلی از سواد بصری قابل جای‌‌گذاری نیست. به همین منظور، جهت تکمیل و ارائه یک طبقه‌‌بندی جامع از اهداف آموزش سواد بصری، مهارت‌‌های «به‌کارگیری مقوله‌‌ها و مفاهیم بصری» و «تحلیل و تمایز میان اطلاعات بصری» در این دو قسمت قرار گرفت.از طرفی تطبیق و تناظر صورت گرفته نشان داد که تمرکز مهارت‌‌های ارائه شده برای سواد بصری بر مقولات پیچیده‌‌تر شناختی و سطوح انتزاعی‌‌تر دانش است. برای ارائه یک طبقه‌‌بندی جامع و یکپارچه از اهداف آموزشی سواد بصری، لازم است تمامی مقولات شناختی و سطوح دانش لحاظ شوند. در نهایت با در نظر گرفتن موارد فوق یک طبقه‌‌بندی جدیدی از مهارت‌‌های سواد بصری ارائه شد که می‌تواند در هر حوزه مرتبط و مورد نیاز به‌کار گرفته شود.نتیجه‌گیری: در این پژوهش سه دوره متوالی در سیر پژوهش سواد بصری شناسایی شد. بر همین اساس، از آنجایی که چالش کنونی در حوزه سواد بصری، کاربردی‌‌سازی آن است؛ با استفاده از طبقه‌‌بندی اهداف آموزشی بلوم، مهارت‌‌ها و استانداردهای سواد بصری مبتنی بر «فرآیند شناختی» و «ابعاد دانش»، سطح‌‌بندی و تکمیل شد. طبقه‌‌بندی جدید ارائه شده در این پژوهش، مفهوم سواد بصری را به عنوان هدفی آموزشی، به زیراهدافی تقسیم می‌‌کند که از گستردگی و ابهام موضوع می‌‌کاهد. همچنین به کمک این طبقه‌‌بندی می‌‌توان ارتقاء سواد بصری را در قالب برنامه‌‌ریزی‌‌های آموزشی مختلف، چه در آموزش‌‌های عمومی و چه آموزش‌‌های تخصصی (مانند رشته‌‌های معماری و گرافیک) قابل دستیابی کرد.

Keywords

• سواد بصری
• ابعاد دانش
• سطوح فرآیند شناختی
• اهداف آموزشی بلوم
• آگاهی بصری