هنر و تمدن شرق (Jun 2021)
معرفی و تحلیل نمادین در نقوش پتۀ کرمان
Abstract
چکیدهپته‌دوزی از هنرهای تزیینی-کاربردی است که از گذشته‌های دور، نزد زنان زرتشتی کرمان رایج بوده و هنری خاص و پرطرفدار محسوب می‌شده است. امروزه نیز پته را در تزیین انواع وسایل دکوراتیو و کاربردی می‌توان مشاهده کرد و دلیلی بر همه‌گیری این هنر نزد مردم شده است. در پژوهش پیش رو تلاش شد با شناسایی نقوش و نمادشناسی آن‌ها به معرفی، رمزگشایی و رفع ابهامات موجود در زمینة نقش‌های اصیل و جدید پتة کرمان پرداخته شود. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و به جهت کیفیت توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه‌ای (اسنادی) و میدانی (گفت‌وگوی حضوری با کارشناسان، شامل افراد: دوزنده، رفوگر و فروشندة پته) انجام پذیرفت که از نظر جامعة آماری 21 نقش از نقوش پته در قالب جدول مورد تحلیل قرارگرفتند. در تقسیم‌بندی نقوش پته، سه دستة اصلی و هرکدام شامل تقسیم‌بندی‌های کوچک‌تر را می‌توان نام برد:1. گیاهی 2. هندسی و انتزاعی 3. پرندگان. برخی از نقش‌ها مانند سرو درگذشته متداول بوده‌اند، اما برخی نیز مانند خفاشی در دوران معاصر مورد استفاده قرارگرفته‌اند. نقوش نام‌برده غالباً نمادین هستند (درخت سرو نماد جاودانگی، ترنج نماد حرکت به سمت کمال آغازین) اما برخی از نقش‌ها صرفاً برگرفته از طبیعت و گاه ذهنی و یا تاکنون شناخته نشده‌اند (از جمله: گل شکوفه و رز که برای پرکردن فضای زمینه کاربرد دارند). هنرهای دستی در هر دوره بازنمایی اعتقادات، سلایق، افکار و فرهنگ حاکم بر آن دوره است که با بررسی هنر و فرهنگ می‌توان به ویژگی‌های خاص هرکدام در ادوار مختلف پی‌برد. بر این اساس هنر پته‌دوزی کرمان به جهت قدمت، اصیل‌ترین هنر این خطه محسوب می‌شود و نقش و نگاره‌های آن، بازتاب فرهنگ کهن زرتشتی است.
Keywords
