Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi (Sep 2022)
İbn Kemal’in Şah İsmail’e Yönelik Tekfirinin Siyâsî Boyutları Üzerine
Abstract
Şeyhülislam İbn Kemal, Osmanlı ilim, siyaset ve bürokrasi tarihinin önemli şahsiyetlerinden biridir. Osmanlının güçlü sultanlarından Yavuz Sultan Selim Han zamanında devlet yönetimine tesir edecek büyük roller üstlenmiş ve Kanunî döneminde şeyhülislamlık makamına kadar yükselmiştir. İlmi sahadaki başarılarını siyasî alana taşımayı başarmıştır. Özellikle Safevî tehdidine karşı görüşlerini yazılı, risâleler şeklinde hazırlamış olduğu ilmî metinlerle dile getirmiştir. Amacı toplumu bilgilendirmek olup bunda da başarılı olmuştur. Vefatı Kanunî döneminde şeyhülislamlık görevine devam ederken gerçekleşmiştir. Onun ölümü üzerine “İbn Kemal ile ilimler de irtihal etti” ibaresi kayıt düşülmüştür. İbn Kemal’in er-Risâle fî hali Şah İsmail ve etbâihi adlı Arapça risâlesi ve ifade ettiği siyasî boyut bu makalenin temel konusudur. Osmanlı-Safevî gerginliği sürecinde Osmanlı topraklarında gizliden gizliye işgal hareketlerine girişen Şah İsmail ve taraftarları hakkında kaleme alınmıştır. Makalede bu metnin tercümesi ve orijinali üzerinden temel yaklaşımlar tespit edilmeye çalışılmıştır. İbn Kemal’in Safevî Şiîliği üzerine görüşleri fıkıh, kelam ve mezhepler tarihi bakımından ele alınmıştır. Tarih ve siyaset açısından da değerlendirilmiş olmakla birlikte bu alana katkı sağlamak adına İbn Kemal’in bir ilim adamı sıfatıyla vermiş olduğu fetvanın siyasî boyutları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sonuçta siyasî, sosyal ve askerî sahada şartları oluşmuş bir çatışmanın dinî yönden de meşruiyeti bu metinle tespit edilmiştir.
Keywords
