بررسی انتقادی نظریۀ «تکلیف و حق مالی ذمّی» بودن شرط فعل مالی

Abstract

در پاسخ به چیستیِ اثر ماهوی شرط فعل مالی و ضمانت اجرای تخلف از آن، اختلافِ‌نظر پدید آمده است. بعضی از نویسندگان نامدار معاصر، برخلافِ مشهور فقیهان و ظاهر مواد باب شروط قانون مدنی ایران معتقدند: شرط فعل مالی به‌محض انشا، همچون شرط نتیجه، سبب ثبوت ملکیت به‌نفع مشروط ‌‌له در ذمۀ مشروط‌علیه می‌شود؛ ازین‌رو، در چنین شرط فعل‌هایی هیچ‌وقت خیار تخلف از شرط فعل محقق نمی‌شود. از این دیدگاه به‌عنوان نظریۀ «تکلیف و حق مالی ذمی» در باره شرط فعل مالی یاد شده و علامه حلی و طباطبایی یزدی نیز موافق این نظریه قلمداد شده‌ و برای اثبات نظریه، به تفسیر قصد طرفین، ذوق عرفی و سبب دین‌بودن التزام و تعهد استناد شده است. در این جستار با به‌کارگیری روش توصیفی تحلیلی پس از تبیین نظریۀ مذکور و بیان اشکالات هشت‌گانۀ آن، عدم‌صحت انتساب نظریۀ مذکور به دو فقیه یادشده نیز اثبات شده است.

Keywords

• تکلیف
• حق
• ذمه
• ملک
• شرط فعل