مصداق صاحبْ بینه و شاهد درآیه 17 سوره هود با تأکید بر روایات تفسیری فریقین

Abstract

مفسران فریقین، در آیه­ی 17 سوره­ی ­هود، در خصوص مصداق «صاحب ­بیّنه» و «شاهد»، دیدگاه­‌های متفاوتی بیان کرده‌­اند که دلیل اصلی این اختلاف، رویکرد متفاوت شیعه و عامه نسبت به روایات تفسیری اهل بیت (ع) و صحابه و تابعین است؛ چنانکه از نگاه شیعه، تنها سخن معصومان حجّت است و با توجه به معصوم نبودن صحابه و تابعین، دیدگاه تفسیری آنان حجیّت شرعی ندارد؛ در حالی که اهل تسنّن قول صحابه را حجّت و اثر گذار می­‌داند. از آنجایی که این اختلاف تأثیر چشمگیری در فهم صحیح آیه دارد؛ لذا تحقیق پیش­رو با هدف دست­یابی به تفسیر صحیح این مصادیق، به روش توصیفی-تحلیلی، پس از ذکر دیدگاه مفسران درباره­ی مصداقِ «صاحب­ بیّنه» و «شاهد»، روایات تفسیری شیعه­‌ی امامیه و عامه را مورد اشاره قرار داده و پس از بررسی آنها، نظر صحیح را بیان کرده­است. یافته­های پژوهش حاضر حاکی از آن است که مصداق انحصاری «صاحب ­بینه»، پیامبر اعظم (ص) است؛ زیرا روایاتی که مصداقِ صاحبْ بینه را پیامبر(ص) معرفی می‌کند؛ افزون بر شهرت و کثرت، قول معصوم(ع) است و روایاتی که مصداقِ صاحب بیّنه را مؤمن معرفی می­‌نماید؛ قول یک مفسر تابعی است و چنین قولی نمی­‌تواند هم‌­ردیف تفسیر معصوم (ع) باشد. همچنین در خصوص مصداق «شاهد» اقوالی همچون: قرآن، رسول خدا (ص)، لسان رسول‌‌الله(ص)، جبرئیل (ع) یا ملک تأیید کننده‌ی پیامبر (ص) به دلایلی مانند: ضعف سند، مغایرت با ظاهر و سیاق آیه و ناسازگاری با مفهوم آیه، مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند؛ بلکه بر اساس روایات معتبر، مصداق صحیح شاهد حجّت الهی است. درحقیقت آیه‌ی مذکور، در مقام بیان عصمت، خلافت و امامت ائمه هدی (ع) می­باشد.

Keywords

• آیه 17 سوره هود
• مصداق صاحب‌بیّنه
• مصداق شاهد
• روایات تفسیری
• حجّت الهی