Diyanet İlmi Dergi (Mar 2025)
Sünnî-Mâlikî Ulemânın İfrîkıye’de Fâtımî Yönetimine Karşı Tutumu
Abstract
Mağrib’in doğusunda bulunan İfrîkıye bölgesi tarihte Sünnî-Mâlikî mezhebinin en önemli merkezlerinden birisi olmuştur. İsmâilî mezhebine mensup Fâtımîler’in 3/9. yüzyılın sonlarında bölgeye gelip devleti tesis etmesiyle yaklaşık altmış beş yıl sürecek Mâlikî-İsmâilî münasebetleri başlamıştır. Yayılmacı anlayışla hareket eden Fâtımîler’in İsmâilî doktrini kuruldukları andan itibaren uygulamaya koyması, iki tarafı karşı karşıya getirmiştir. Mâlikî ulemâ, Fâtımîler’in bu yaklaşımına İsmâilî mezhebinin batıl ve bid‘at, mensuplarının sapkınlık içerisinde olduğunu ilân ederek karşılık vermiştir. Ulemânın bu çıkışı yönetim tarafından çok sert bir şekilde cezalandırılmış, neticede birçok âlim tutuklanma, sürgün edilme ya da ölüm cezasına çarptırılma gibi çeşitli akıbetlerle karşılaşmak zorunda kalmıştır. Bu çalışmada Sünnî-Mâlikî ulemânın İfrîkıye’de Fâtımî yönetimine karşı tutumu ele alınarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda Mâlikî ulemânın çeşitli pasif ve aktif direniş varyasyonlarıyla Fâtımî yönetimine karşı attıkları adımların, hânedanlığın İfrîkıye’de daha fazla tutunamamasına sebebiyet verdiği tespit edilmiştir. Diğer bir deyişle Fâtımîler’in İfrîkıye’de uzun soluklu kalamamalarında Sünnî-Mâlikî ulemânın büyük etkisi olmuştur
Keywords
