مطالعات قرآن و حدیث (Jun 2019)
اشتداد پذیری «علم» در پرتو نشانه‌شناسی «قوم یعلمون» در سورة فصّلت (بر مبنای نشانه‌شناختی گریماس)
Abstract
نشانه‌شناسی یکی از روش‌های تحلیل متن است و قرآن‌کریم به‌عنوان ارزشمندترین متن ادبی، در جای‌جای آیاتش، سرشار از نشانه و رمز است که نشانه‌شناس باید این معانی را دریابد و به لایه‌های عمیق متن دست پیدا کند. خداوند در آیة سوم سورة فصّلت می‌فرماید: «کِتابٌ فصّلت آیاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ»، در این آیه هدف از تفصیل آیات و عربی قرار دادن آن‌ها برای قومی است که می‌دانند. این پژوهش، درصدد است با استفاده از دانش نشانه‌شناسی و نظریة نشانه‌شناختی گریماس، در ارتباط با تقابل‌های دوگانه در ساختار زیربنایی گفتمان و نظام گفتمانی روایی به شناسایی تقابل‌ها و تعامل‌های «قوم یعلمون» در این سوره بپردازد و راهکارها و موانع رسیدن به علم را شناسایی کند. مؤلفان پس از بررسی به این نتایج دست یافتند که مهم‌ترین راهکارها برای رسیدن به علم عبارتند از: عزم و اراده، علاقه و میل درونی، هدف مشخص، استقامت، خشوع، نداشتن خوف و حزن و مهم‌ترین موانع رسیدن به علم نیز عبارتند از: اعراض و عدم پذیرش، استکبار و نداشتن هدف؛ چنان‌که دریافتند با تقویت راهکارها و ریشه‌یابی موانع و برطرف کردن آن‌ها می‌توان میزان بهره‌مندی از علم را افزایش داد و این‌چنین ذو مراتب بودن علم برای انسان را تصدیق کرد.
Keywords
