علوم سیاسی (Jun 2001)
عقل گرایى و نقل گرایى در فقه سیاسى شیعه
Abstract
پیدایى گرایشهاى نقلى و عقلى در میان مسلمانان ناشى از توجه خاص هرکدام به برخى از آیات بود که این آیات، برخى مؤید عقل هستند و بعضى مؤید تعبد. این اختلاف نگرش به قرآن، سبب شکلگیرى دو مکتب معتزله و اشاعره در اهل سنت و دو گرایش اصولیون (عقلگرایان) و اخباریان (نقلگرایان) در شیعه شد که خود زمینه بسیارى از منازعات مذهبى، اجتماعى و حتى سیاسى را فراهم ساخت. فرآیند تطور نگرش عقل گرا در مذهب امامیه از قرن چهارم و از حوزه بغداد آغاز شد و با غلبه بر مکتب قم و رى، سیطره علمى و عقیدتى خود را تا قرن یازدهم استمرار بخشید؛ اما تحولات علمى و سیاسى در این دوره، سبب احیاى اندیشه اخبارىگرى در جوامع علمى شیعه شد، به طورى که در قرن دوازدهم در اکثر جوامع علمى ایران، عراق و بحرین، گرایش اخبارىگرى غلبه یافت؛ ظهور علامه وحید بهبهانى و اقدامات علمى و عملى گسترده او، و نیز تلاشهاى شیخ مرتضى انصارى سبب افول این جریان شد.
