Slavia Meridionalis (Oct 2016)
Някои особени лексеми в старобългарския превод на Иполитовото тълкувание на Книга на пророк Даниил
Abstract
Some specific lexemes in the Old Bulgarian translation of Hippolytus of Rome’s Commentaries on the Book of Prophet Daniel The object of the current research is Talkovanie na Kniga na propok Daniil – the Slavonic version of the Commentaries on the Book of Prophet Daniel (Commentarii in Danielem, CPG 1873) by Hippolytus of Rome (c. 170–235), the earliest and most profound commentaries on this Old Testament book. They were written round 204 and their translation into Old Bulgarian can be counted among the earliest works of Bulgarian literature. The time of the Commentaries’ translation is under discussion, its dating ranging from the last decades of the ninth to the middle of the tenth century. Some linguistic facts of the Commentaries have sporadically been compared with the partial translation of the Book of the Prophet Daniel, included in the Prophetologion. Also, some comparisons have been made between the Slavonic translation of the Commentaries and the so-called Talkovni proroci – a translation of Old Testament books of prophets with commentaries. The analysis is based on a 1519 manuscript of the Commentaries (No. 486 from the Volokolamsk Collection, Russian State Library, Moscow), which follows the tradition of the earlier copies and most profoundly keeps the content of the Commentaries. In addition to morphological particularities, in the text there are many lexical idiosyncrasies, which can facilitate the dating and localization of the translation. Among these lexical markers can be singled out which show more interesting data. Many lexemes can be found which are particular to the early written codices and testify to the antiquity of the translation. For instance, some specific lexemes match with words, used in the Codex Suprasliensis and the First Miscellany of Tsar Simeon (Izbornik of 1073), which shows that the Commentaries are one of the earliest translated works of the Old Bulgarian literature. Wybrane charakterystyczne leksemy w starobułgarskim przekładzie Komentarzy do Księgi Proroka Daniela Hipolita Rzymskiego Przedmiotem artykułu jest słowiańska wersja Komentarzy do Księgi Proroka Daniela (Commentarii in Danielem, CPG 1873) autorstwa Hipolita Rzymskiego (ok. 170–235), najwcześniejszych i najbardziej wnikliwych komentarzy do tej starotestamentowej księgi. Zostały one napisane około 204 roku, a ich przekład na język starobułgarski sytuuje się wśród najstarszych dzieł literatury bułgarskiej. Wciąż dyskutowany jest czas jego powstania: od ostatnich dekad wieku IX do połowy X. Niektóre fakty językowe związane z Komentarzami były sporadycznie porównywane z częściowym przekładem Księgi Proroka Daniela, zawartym w paremejniku. Porównywano także słowiański przekład Komentarzy z tak zwaną Księgą Proroków Starego Testamentu wraz z komentarzami. Artykuł koncentruje się na rękopisie z 1519 roku (Nr 486 w Zbiorze z Biblioteki Wołokołamska, Rosyjska Biblioteka Państwowa, Moskwa), który śledzi tradycję wcześniejszych kopii i najdokładniej zachowuje zawartość Komentarzy. Oprócz ich morfologicznej specyfiki w tekście znajduje się wiele cech leksykalnych, które pomagają określić datę i miejsce powstania przekładu. Wśród nich znajdują się markery leksykalne, które zasługują na uwagę, gdyż prowadzą do ciekawych odkryć. Wiele leksemów zawartych w tekście odnosi się do wczesnych kodeksów i świadczy o starożytności przekładu. Niektóre charakterystyczne leksemy łączą się ze słowami użytymi w Codex Suprasliensis i Pierwszym Zborniku Cara Symeona (Izbornik, 1073 rok), co dowodzi, że Komentarze są jedną z najwcześniejszych przetłumaczonych prac w obrębie literatury starobułgarskiej.
Keywords
