Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2020)
Kamu Harcamaları ve Ekonomik Krizler: Peacock ve Wiseman Sıçrama Tezi Çerçevesinde Türkiye Örneği
Abstract
24 Ocak 1980 kararları ile birlikte Türkiye ekonomisinde para piyasaları, mal piyasaları ve dış ekonomik ilişkilerde köklü değişimler yaşamıştır. Yaşanan köklü değişimler kamu sektöründe de hissedilmiştir. Bu anlamda bir maliye politikası aracı olan kamu harcamalarında meydana gelen değişimlerin incelenmesi önem arz etmektedir. Yapısal değişimlerin yanı sıra, özellikle 1990 yılı sonrasında Türkiye ekonomisinin karşı karşıya kaldığı krizler birçok ekonomik dengede olduğu gibi kamu harcamalarının düzeyinin değişmesi üzerinde de etkili olmuştur. Kamu harcamalarının değişimi ile ilgili olarak literatürde ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin yönü ve kamu harcamalarının artışını değerlendiren birçok çalışma yer almaktadır. Örneğin Wagner Kanunu kamu harcamalarının sürekli artacağını öne sürmektedir. Peacock ve Wiseman ise kamu harcamalarında gerçekleşen artışın olağanüstü durumlarda sıçrama göstereceği ve olağanüstü durum geçtikten sonra kamu harcamaları düzeyinin eski seviyesine dönmeyeceği üzerinde durmaktadır. Harcama düzeyinin olağanüstü koşul ortadan kalktıktan sonra eski düzeyine dönmemesi vergi mükelleflerinin olağanüstü durumlarda ortaya çıkan vergi artışını makul görmesine dayanmaktadır. Söz konusu sıçrama etkisi farklı ülkeler ve ülke gruplarını ele alarak, farklı yöntemler kullanarak incelenmiştir. Sıçrama tezini destekler nitelikteki çalışmaların yanı sıra eleştirel nitelikteki çalışmalar da literatürde yer almaktadır.Bu anlamda çalışmamız Türkiye ekonomisi açısından 1981-2015 dönemini ele alarak söz konusu sıçrama tezini test etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla yıllar itibariyle reel kamu harcamalarının, reel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya oranlanmasıyla elde edilen zaman serisine Perron 1997 birim kök testleri ve Bai ve Perron 1998, 2003a tarafından geliştirilen çoklu yapısal kırılma testleri uygulanmıştır. Yapısal kırılma testleri sonucunda söz konusu zaman serisinde 1993, 1999 ve 2004 yılları olmak üzere üç yapısal kırılma dönemi tespit edilmiştir. Söz konusu kırılma dönemlerinden ikisi; Türkiye ekonomisinde yaşanan iki ekonomik kriz olan 1994 ve 2000 krizi öncesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca ikinci kırılma dönemi olan 1999 yılı toplumsal anlamda yaşanan büyük bir afet olan Marmara depremine denk gelmektedir. 1993 ve 1999 kırılma yılları kendilerinden önceki döneme göre kamu harcamalarının reel düzeyinde artış yaşandığını göstermektedir. 2004 kırılma yılı sonrasındaki dönemde ise kendinden önceki döneme göre kamu harcamalarının reel düzeyinde azalma gerçekleştiği tespit edilmiştir.
