İtobiad (Dec 2021)
Şemsiyye-i Bayramiyye’den Şeyhoğlu Baba Yusuf b. Halil Sivrihisarî’nin (ö.918/1512) Halvet Anlayışı
Abstract
Tasavvufta Allah ile kul arasındaki ünsiyeti tesis etmek için kullanılan yöntemlerden biri halvettir. Tasavvufun ilk dönemlerinde günahtan korunma ve Allah’a yaklaşma maksadıyla ıssız yerlerde, toplumdan uzak ve yalnız yaşamayı tercih etmek anlamına gelen halvet, tarikatların teşekkülüyle birlikte sistematik bir uygulama haline gelmiştir. Böylece tekke ve dergâhlarda tek kişinin sığabileceği büyüklükte karanlık odacıklarda, bir mürşid gözetiminde uygulanmaya başlamıştır. Halvet uygulamasının görüldüğü tarikatlar daha çok nefisle mücahedeye önem veren tarikatlardır. Bu çalışmada öncelikle halvet uygulamasının ortaya çıkışı, tasavvuf tarihi içindeki gelişimi kısaca ifade edilecektir. Ardından Akşemseddin Muhammed b. Hamza, Mısırlıoğlu Abdurrahim Karahisarî, Bolulu Himmet Efendi ve menâkıbnâmeler bağlamında Şemsiyye-i Bayramiyye’nin halvet uygulaması tespit edilip Baba Yusuf Sivrihisarî’nin halvet anlayışıyla mukayese edilecektir. Bayramiyye’nin halvet anlayışında, silsile bağı olması dolayısıyla Sühreverdiyye Tarikatı’nın etkileri görülür. Bayramiyye Tarikatı’nda halvet genellikle şeyhe intisaptan hemen sonra uygulanır. Bayramiyye’de halvetin süresi kırk gün olmakla beraber mürşid müridin durumuna göre süreyi uzatıp kısaltabilir. Halvette az yemek ve az içmek esastır. Fakat bunun miktarı ve yenecek besin mürşid tarafından müridin fıtratına göre belirlenir. Halvete girilecek mekân dar ve karanlık olmalıdır. Şemsiyye-i Bayramiyye’de halvette uyulması gereken sekiz şart vardır. Bu şartlar Baba Yusuf Sivrihisarî’nin tasavvuf anlayışında da aynı şekilde yer bulmuştur. Baba Yusuf’a göre halvet şartları: “tahâret, samt, uzlet, savm, devâm-ı zikr, nefy-i havâtır, sohbet-i merdân ve az yemek-içmek” şeklinde sıralanır. Bu şartlar çerçevesinde mürid halvete girerken gusül abdesti alır, herkesle helalleşir ve tüm günahlarına tevbe eder. Halvet boyunca daima abdestli olur. İnsanlardan uzak durur. Gündüzlerini oruçlu geçirir. İftarlarını mürşidin belirlediği çok az miktarda besinle yapar. Her an zikirle meşgul olup kalbe gelen huzuru bozacak düşünceleri giderir.
Keywords
