ارزیابی خصوصیات فیزیولوژیکی و کیفیت علوفه شبدر ایرانی (.Trifolium resupinatum L) تحت ‌تأثیر سطوح مختلف آبیاری

Abstract

به‌منظور ارزیابی تأثیر تنش کم ­آبی بر صفات فیزیولوژیکی و کیفیت علوفه شبدر ایرانی (Trifolium resupinatum L.) آزمایشی طی سال‌های زراعی 1396 و 1397 به‌صورت طرح بلوک‏های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. تیمارهای مورد آزمایش شامل تنش کم­آبی در چهار سطح (آبیاری پس از رسیدن به سطوح 80، 60، 40 و 20 درصد رطوبت قابل‌دسترس) بود. آبیاری تمامی تیمارها تا زمان شروع تنش در مراحل پایانی رشد رویشی چین دوم در سطح 70 درصد آب در دسترس انجام شد. نتایج نشان داد تنش کم­آبی بر تمامی صفات­ موردبررسی اثر معنی­داری داشت. تیمارهای آبیاری در 80 و 60 درصد آب در دسترس گیاه، با عملکرد ماده خشک 5.10 و 4.98 تن در هکتار بالاترین مقدار را داشتند و تعویق آبیاری تا حدود 40 و 20 درصد آب در دسترس گیاه موجب کاهش معنی­ دار 19 و 36 درصدی این صفت شد. همچنین آبیاری در سطح 20 درصد موجب کاهش 27 درصدی محتوی پروتئین علوفه، افزایش حدود 12 درصدی الیاف نامحلول در شوینده­ های اسیدی و خنثی و درنهایت کاهش 16 درصدی ارزش غذایی نسبی شد. در مقایسه روند تغییرات صفات فیزیولوژیک در 10 روز ابتدایی شروع تنش ­آبی، افزایش پیوسته دمای برگ از 30.5 تا 34 درجه سانتی­گراد، افت 49، 50 و 15 درصدی سرعت فتوسنتز، هدایت روزنه­ ای و شاخص سبزینگی و کاهش غلظت کلروفیل a و b به میزان 25 و 40 درصد مشاهده ­شد. هرچند کاهش 80 درصدی رطوبت در دسترس، سبب کاهش هدایت روزنه‌ای و افزایش دمای برگ شده بود، اما با برگشت به شرایط نرمال رطوبتی، دمای برگ و هدایت روزنه‌ای با سرعت و سایر صفات به‌آرامی به وضعیت پیش از تنش بازگشتند. با توجه به همبستگی بالا بین سرعت فتوسنتز و عملکرد علوفه توجه بیشتر به این صفت در پژوهش­های آینده لازم به نظر می­رسد. درمجموع نتایج نشان ­داد آبیاری در سطح 60 درصد ظرفیت زراعی هم می­تواند عملکرد کیفی و کمی بالا و قابل قبولی داشته باشد و هم در مصرف آب بهینه عمل کرد.

Keywords

• پروتئین
• سرعت فتوسنتز
• غلظت کلروفیل
• گیاهان علوفه‌ای
• هدایت روزنه‌ای