مقایسه تأثیر اصلاح‌کننده‌های آلی بر ویژگی‌های خاک در کاربری‌ کشاورزی

Abstract

سابقه و هدف: فرسایش خاک از طریق کاهش کربن آلی، تخریب ساختمان و کاهش باروری خاک، کشاورزی پایدار را تهدید می‌کند. اصلاح‌کننده‌های آلی با تأثیری که بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک دارند، به‌عنوان یک راهکار مناسب در حفاظت خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی هستند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر اصلاح‌کننده‌های آلی بر ویژگی‌های فیزیکی‌، شیمیایی و زیستی خاک در کاربری کشاورزی انجام گرفت.مواد و روش‎ها: در حوزه رودخانه مرک تعداد 9 کرت (3 تکرار برای هر 3 قطعه) با ابعاد 1 در 2 مترمربع در کاربری کشاورزی ایجاد شد. اصلاح‌کننده‌های آلی (شاهد (بدون اصلاح‌کننده)، کود گوسفندی و کمپوست زباله شهری) هرکدام به مقدار 5/1 کیلوگرم به کرت‌ها اضافه گردید. کرت‌ها در تناوب زراعی گندم- آیش- جو قرار داشتند. اصلاح‌کننده‌ها در اول خردادماه اضافه شدند و نمونه‌برداری خاک 3 ماه بعد از اضافه شدن اصلاح‌کننده‌ها، از کرت‌ها صورت گرفت. در طول این 3 ماه، هر 15 روز یک‌بار کرت‌های حاوی اصلاح‌کننده، جهت تأثیر بهتر اصلاح‌کننده افزوده شده، به میزان یکسان مرطوب (60 درصد ظرفیت مزرعه) گردیدند. طرح آزمایشی از نوع بلوک کاملاً تصادفی بود. ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک از جمله جرم مخصوص ظاهری، قابلیت هدایت الکتریکی، pH، کربن آلی خاک، فسفر و پتاسیم قابل دسترس، کربن زیست توده میکروبی، تنفس پایه و تنفس برانگیخته، سهم متابولیکی (qCO2) و فعالیت آنزیم‌های اوره آز، اینورتاز و فسفاتاز قلیایی، پس از اعمال تیمارهای آزمایشی اندازه‌گیری شدند.یافته‏ها: نتایج بررسی نشان داد که کاربرد اصلاح‌کننده‌ها سبب کاهش جرم مخصوص ظاهری و افزایش کربن آلی، pH، قابلیت هدایت الکتریکی، مقدار فسفر و پتاسیم قابل دسترس خاک شدند. افزودن اصلاح‌کننده‌ها سبب افزایش کربن زیست‌توده میکروبی (8/2 برابری در کود گوسفندی و 7/2 برابری در کمپوست زباله) و تنفس پایه (7/73 درصد در کود گوسفندی و 7/56 درصد در کمپوست زباله) و کاهش سهم متابولیکی (40 درصد در کود گوسفندی و 2/42 درصد در کمپوست زباله) نسبت به شاهد شدند. افزودن اصلاح‌کننده‌های کود گوسفندی و کمپوست زباله شهری سبب افزایش فعالیت آنزیم‌های اینورتاز و فسفاتاز قلیایی نسبت به شاهد شدند ولی تأثیری بر فعالیت آنزیم اوره آز نداشتند.نتیجه‏گیری: کاربرد اصلاح‌کننده‌های آلی در خاک‌های کشاورزی به دلیل بهبود ویژگی‌های خاک و افزایش ماده آلی و زیست‌توده میکروبی می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری این اراضی و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی گردد. نتایج مقایسه دو اصلاح ‌کننده آلی حاکی از تأثیر بیشتر کود گوسفندی نسبت به کمپوست زباله شهری در بهبود ویژگی خاک است. باید آزمایش‌های دیگری مبنی بر تأثیر استفاده طولانی‌مدت از این اصلاح کننده در خاک و همچنین تأثیر کمپوست زباله شهری بر میزان غلظت فلزات سنگین و یا آلودگی‌های دیگر انجام شود تا بتوان به‌دقت یکی از اصلاح‌کننده‌ها را برای استفاده گسترده در خاک‌های کشاورزی پیشنهاد کرد.

Keywords

• کربن زیست‌توده میکروبی
• کمپوست زباله
• کود گوسفندی
• معدنی شدن
• وزن مخصوص ظاهری