Obraz wojny w twórczości Stanisława Rembeka

Abstract

Stanisław Rembek był zarówno historykiem, zajmującym się materią przeszłości w kontekście naukowym, jak i pisarzem, tworzącym utwory literackie, których tworzywo stanowiły wydarzenia historyczne – te z odległej nieraz przeszłości i te, których autor był naocznym świadkiem i uczestnikiem. Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie sposobu, w jaki w swojej twórczości pisarz ukazywał wojnę, pokazując grozę żołnierskich doświadczeń. W swoich utworach kreślił on obrazy okopowej codzienności, zmagań z głodem, uciążliwym zimnem, strachem, walki do kresu wytrzymałości. Zauważał, jak zapał żołnierzy i chęć do walki pod wpływem przedłużającej się wojny stopniowo przeradzały się w zmęczenie, zobojętnienie i gorycz. Nieodłączny element brutalnych opisów wojennej rzeczywistości, obecnych w utworach Rembeka, stanowiła śmierć. Nie była ona jednak wzniosła i patetyczna – pisarz ukazywał ją w sposób naturalistyczny, nie unikając drastycznych opisów krajobrazu po bitwie. Jego bohaterowie odczuwali dysonans pomiędzy własnymi wyobrażeniami o swojej bohaterskiej śmierci a obrazami, których na co dzień byli świadkami. W obrazach wojny, będących świadectwem własnych doświadczeń z okresu wojny polsko-bolszewickiej (utrwalonych w dzienniku wojennym), Rembek nawiązywał do naturalistycznej techniki obrazowania Stefana Żeromskiego, a także do tradycji Sienkiewiczowskiej, ekspresjonizmu oraz koncepcji Ernsta Jüngera. Spotykał się z zarzutem, iż pokazuje „brudny realizm wojny”, co dla niektórych krytyków stanowiło wadę jego twórczości, dla innych zaś wielką jej wartość. Sam natomiast mówił: „Moja wojna jest taka, jaka jest rzeczywiście”.

Keywords

• stanisław rembek
• wojna
• tradycje artystyczne
• naturalizm
• ekspresjonizm