تحلیل تغییرات زمانی فرآیندهای هیدرولوژیکی کرت های کوچک آزمایشی در یک حوزه آبخیز جنگلی

Abstract

امروزه مطالعه فرآیندهای هیدرولوژیکی سامانه‌های مختلف از مهم‌ترین پیش‌نیازهای مدیریت منابع آب و خاک است. حال‌آن‌که مطالعه تغییرات زمانی فرآیندهای مختلف هیدرولوژیکی کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، این پژوهش با هدف تحلیل تغییرات زمانی فرآیندهای هیدرولوژیکی کرت‌های آزمایشی در در پائین‌دست آبخیز حوزه آبخیز جنگلی آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس واقع در استان مازندران انجام شد. آزمایش‌ها با شدت بارش شبیه‌سازی شده حدود 6/1 میلی‌متر در دقیقه و کرت 30 × 30 سانتی‌متر صورت پذیرفت. تغییرات زمانی ارتفاع، زمان شروع رواناب‌ و رسوب تولیدی طی 8 ماه از مهر 1387 تا اردیبهشت 1388 به‌صورت ماهانه بررسی شد. نتایج به‌دست آمده دلالت بر تغییرپذیری زمانی آماره‌های مورد بحث در طول دوره آزمایش داشت. ارتفاع رواناب‌ در ماه‌های اسفند و آبان با رطوبت پیشین بالای خاک (25 و 23 درصد) و پوشش کم لاشبرگ سطحی، بالا و به‌ترتیب 5/12 و 2/10 میلی‌متر بوده است. هم‌چنین در ماه‌های فروردین و اردیبهشت به‌سبب کم بودن نسبی پوشش گیاهی، رسوب تولیدی به‌ترتیب به-حدود 1/21 و 9/18 میلی‌گرم افزایش یافته است. زمان شروع رواناب‌ در ماه‌های با پوشش کم سطح زمین تحت تاثیر رطوبت خاک قرار گرفته بود. در ماه مهر با کم‌ترین رطوبت پیشین (نه درصد)، بیش‌ترین زمان تولید رواناب‌ در حدود 67 ثانیه و در اسفند با بالاترین مقدار رطوبت خاک (25 درصد) پائین‌ترین زمان تولید رواناب‌ در حدود 32 ثانیه را داشته است. زمان شروع رواناب‌ در ماه-های دیگر با تغییر پوشش سطح زمین رفتار نامنظمی داشته که حاکی از حساسیت آن نسبت به شرایط محیطی بوده است.

Keywords

• فرآیندهای هیدرولوژیکی
• پوشش سطح خاک
• حوزه آبخیز کجور
• رطوبت پیشین خاک
• کرت های آزمایشی