Nurullah Ataç’ın Sözcüklerinin Kaynakları

Abstract

Başlangıçta öz Türkçecilik hareketine mesafeli duran Nurullah Ataç, özellikle 1940’ların ortalarından itibaren özleştirmenin en büyük savunucularından biri olmuştur. Ataç’ın yazılarında kullandığı bazı yeni kelimeler, dil araştırmacılarının da ilgisini çekmiş ve bu kelimeler üzerine çeşitli sınıflama, derleme çalışmaları yapılmıştır. Ataç’ın kelimeleri üzerine yapılan bazı çalışmalarda aslında Ataç tarafından türetilmeyen birtakım kelimeler için “Ataç tarafından türetilmiştir.” bilgisinin verildiği görülmüştür. Şu durumda Ataç’ın kullandığı sözcüklerden hangilerinin Ataç tarafından türetilmiş olduğu konusunda bir karışıklık vardır ve bu sözcükler üzerinde geniş kapsamlı yeni bir araştırma yapmak gerekmektedir. Ataç’ın yazılarında kullandığı 873 sözcük, daha önce başka bir araştırmacı tarafından “Ataç’ın Sözcükleri” adlı kitapta bir araya getirilmiştir. Eldeki bu çalışmada Dil Devrimi’nin ilk yıllarında yayımlanan ve hem eski kelimeleri hem de yeni kelimeleri içeren sözlükler taranarak bu 873 sözcüğün kaynağı araştırılmıştır. Ataç’ın hangi kelimeyi hangi sözlükten almış olabileceğini, hangi kelimeleri türetmiş olabileceğini gösteren listeler oluşturulmuştur. Nurullah Ataç’ın türetme ve birleştirme yoluyla 306 yeni sözcük yaptığı, kullandığı diğer kelimeleri ise sözlüklerden almış olabileceği sonucuna varılmıştır. Ataç’ın eski kökler kullanarak türettiği kelimeler bugün unutulmuştur. Canlı köklerden türettiği 39 sözcük ise bugün yazı dilinde yaşamaktadır. Günümüzde sıkça kullanılan örneğin, koşul, güldürü, yapıt, eleştiri, görece, günce vb. gibi birçok kelimenin Ataç tarafından türetilmiş olabileceği belirlenmiştir.

Keywords

• nurullah ataç
• dil devrimi
• kelime türetme
• yeni kelimeler