Loszn pod nadzorem. „Fołks-Sztyme” w latach 1968–1978

Abstract

Głównym celem artykułu jest prezentacja i analiza zawartości periodyku „Fołks-Sztyme” w pierwszej dekadzie od wydarzeń określanych mianem „Marca 1968”. Konsekwencje rozgorzałej w Polsce kampanii antysemickiej odcisnęły się wyraźnie na zarządzaniu prasowym organem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów, a także na organizacji prac nad tworzeniem pisma – wśród widocznych zmian zaobserwować można przede wszystkim modyfikację częstotliwości publikacji z dziennika na tygodnik (która nastąpiła 21 września 1968 roku), a następnie rozbudowanie gazety o część polskojęzyczną (pierwszy dwujęzyczny numer ukazał się 4 października 1969 roku). Moją uwagę w tym programowo realizującym propagandowe postulaty piśmie przykuwają te elementy, które za pośrednictwem aparatu krytycznego i interpretacyjnego pozwalają dostrzec w nim źródło dokumentujące skalę pomarcowej przemocy i represji odciskających się na sztywnym formacie periodyku. Kategorią nadrzędną, której podporządkowany został wywód, jest język (loszn) jidysz – niematerialne dziedzictwo Żydów polskich – który, jak staram się dowieść, na łamach „Fołks-Sztyme” był otoczony troską i nadzorem. Pierwsza dekada po Marcu to dla wszystkich osób tworzących ostatnią żydowską gazetę w Polsce czas stopniowej „zmiany warty”, ale także okres, w którym wyraźnie widoczne stają się dążenia, by w trudnych, wręcz uniemożliwiających kultywowanie tradycji warunkach walczyć o zachowanie odrębności kulturowej i tożsamości.

Keywords

• antysemityzm
• prasa
• zagrożone języki mniejszościowe
• Marzec 1968
• Żydzi w Polsce
• żydowskość