عوامل موثر بر اشتراک‌‌گذاری داده‌‌های پژوهشی در میان پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی ایران

Abstract

هدف: توسعه فناوری‌‌های اطلاعاتی و ارتباطی سبب شده است که امکان استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی پژوهشگران در انجام پژوهش‌‌های جدید فراهم شود. اشتراک‌گذاری داده‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که دانشمندان داده‌های خود را جهت استفاده سایر پژوهشگران برای انجام پژوهش یا دیگر فعالیت‌های پژوهشی در دسترس قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت اشتراک‌‌گذاری داده‌های پژوهشی در میان پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی ایران از ابعاد فردی، سازمانی و فنی بود.روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده‌‌ها از نوع توصیفی پیمایشی بود. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی ایران که در سال 2021 در پایگاه WOS دارای تولید علمی بوده‌اند، تشکیل دادند که به دلیل عدم ثبت ایمیل تمامی نویسندگان، امکان برآورد دقیق جامعه آماری مشخص نبود. از این‌رو برای تعیین نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران تعداد 411 نفر به طور تصادفی از میان پژوهشگران فوق انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ای بود که به روش الکترونیکی طراحی و برای نمونه آماری ارسال گردید. از نرم‌افزار اس‌.پی.‌اس.‌اس. برای تجزیه و تحلیل یافته‌ها استفاده شد.یافته‌‌ها: نتایج نشان داد عوامل سازمانی و فنی بر رفتار فرد در اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی تاثیر معنی‌داری دارند. عوامل فنی تاثیر بیشتری بر روی رفتار فرد نسبت به عوامل سازمانی داشت. عوامل فردی بر رفتار اشتراک‌گذاری داده‌ها تاثیر معنی‌داری نداشت. همچنین ارتباط بین عوامل پنهان فنی و سازمانی، مثبت و معنی‌دار بود. علاوه بر این، یافته‌ها نشان داد جنسیت بر روی عوامل فردی و شغل پژوهشگران بر روی عوامل سازمانی تاثیر معنی‌داری دارد. بین متغیرهای جمعیت‌شناختی شامل سن، سابقه کاری، مرتبه علمی و مدرک تحصیلی و عوامل فنی، سازمانی و فردی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. علاوه‌بر این، نتایج پژوهش نشان داد بسیاری از پژوهشگران نگرانی از وقت‌‌گیر و زمان‌‌بر بودن مستندسازی داده‌‌ها، سوءاستفاده و سوءتفسیر از داده‌‌های اشتراکی را از دلایل عدم تمایل به اشتراک‌‌گذاری داده‌‌های پژوهشی می‌‌دانند.علی‌رغم وجود الزام پژوهشگران این حوزه به تحویل داده‌‌های پژوهش و فراهم‌‌آوری نسبی امکانات سخت‌‌افزاری و زیرساختی جهت اجرای این امر، دوره‌‌های آموزشی مناسب برای آموزش مدیریت و اشتراک داده‌‌ها توسط سازمان‌‌ها انجام نمی‌‌شود، حمایت مادی و معنوی مناسب صورت نمی‌‌گیرد و زیرساخت‌های مناسب برای اشتراک‌‌گذاری داده‌‌ها در نشریات در نظر گرفته نمی‌‌شود. عوامل فنی مؤثر بر اشتراک‌‌گذاری داده‌‌های پژوهشی مانند آشنایی و استفاده از استانداردهای فراداده‌ای جهت اشتراک‌گذاری و دسترس‌پذیری داده‌ها، همچنین آشنایی و استفاده از واسپارگاه‌های موضوعی، عمومی و سازمانی در وضعیت نامطلوبی قرار داشت.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش و نظر به اینکه اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی و عوامل مرتبط با آن در میان پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی مهجور مانده است، ضروری است ذینفعان پژوهش در حوزه فنی و مهندسی حمایت سازمانی، فنی و مالی مناسب را به منظور افزایش شناخت و تمایل پژوهشگران در اشتراک‌‌گذاری داده‌‌ها به عمل آورند. همچنین لازم است آموزش‌های لازم به منظور فرهنگ‌سازی و شناخت قابلیت داده‌های پژوهشی به پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی ارائه شود.

Keywords

•  اشتراک‌‌گذاری داده
• داده‌‌های پژوهشی
• حوزه فنی و مهندسی
• دسترس‌‌پذیری داده‌ها