مدیریت خاک و تولید پایدار (Aug 2018)
استفاده از رادیونوکلوئید سزیم-137 در تخمین فرسایش خاک های حوزه آبخیز شصت-کلاته استان گلستان
Abstract
سابقه و هدف: فرسایش خاک جدی‌ترین و غیر قابل برگشت‌ترین تهدید برای توسعه پایدار در هر منطقه است. رادیوسزیم در اثر انجام آزمایشات هسته‌ای دهه های گذشته تولید و وارد استراتوسفر شده است و سپس همراه نزولات جوی به سطح زمین رسیده است. اهمیت این رادیونوکلئید در مطالعات فرسایش خاک به دلیل جذب آن توسط بخش رس خاک است به نحوی که به سختی قابل تبادل می‌باشد. مواد و روشها: به منظور بررسی امکان استفاده از عنصر سزیم-137 برای تخمین فرسایش در خاک‌های جنگلی و غیر جنگلی روی سازند‌های زمین‌شناسی متفاوت، شش منطقه با کاربری جنگل و زراعی در سازند لسی ، ژوراسیک و لس آبرفتی انتخاب و نمونه‌برداری از سطح تا عمق 100 سانتی‌متری خاک صورت گرفت. یافته‌ها: نتایج گاما اسپکترومتری نمونه‌ها نشان داد که سزیم-137 از سطح تا عمق 40 سانتی‌متر در این خاک‌ها پیشروی نموده است. نتایج حاصل از اندازه گیری لایه به لایه سزیم-137 در این دو نیمرخ جنگلی به وضوح بیان‌گر پایداری و عدم بهم خوردگی این نقطه بود چرا که توزیع سزیم-137 با عمق بصورت نمایی کاهش یافت. بیش‌ترین پرتوزایی در نمونه سطحی جنگل لس مشاهده شد. روند توزیع سزیم-137 در نیمرخ جنگل با سازند لس آبرفتی متاثر از رسوب گذاری مواد آبرفتی بود و مقدار آن در نیمرخ متناوباً متغیر بود. نتیجه‌گیری: نتایج میزان سزیم-137 در نمونه‌ها نشان می‌دهد که میزان فرسایش خاک از 16 تا 45 تن در هکتار در سال و در کاربری‌های مطالعاتی متفاوت است. بیش‌ترین میزان فرسایش در اراضی زراعی و کم‌ترین آن در اراضی جنگلی با سازند لس آبرفتی دیده می‌شود. در کل اراضی جنگل مورد مطالعه برای استفاده به عنوان نقاط شاهد دارای محدودیتهای کلی بودند. سابقه و هدف: فرسایش خاک جدی‌ترین و غیر قابل برگشت‌ترین تهدید برای توسعه پایدار در هر منطقه است. رادیوسزیم در اثر انجام آزمایشات هسته‌ای دهه های گذشته تولید و وارد استراتوسفر شده است و سپس همراه نزولات جوی به سطح زمین رسیده است. اهمیت این رادیونوکلئید در مطالعات فرسایش خاک به دلیل جذب آن توسط بخش رس خاک است به نحوی که به سختی قابل تبادل می‌باشد. مواد و روشها: به منظور بررسی امکان استفاده از عنصر سزیم-137 برای تخمین فرسایش در خاک‌های جنگلی و غیر جنگلی روی سازند‌های زمین‌شناسی متفاوت، شش منطقه با کاربری جنگل و زراعی در سازند لسی ، ژوراسیک و لس آبرفتی انتخاب و نمونه‌برداری از سطح تا عمق 100 سانتی‌متری خاک صورت گرفت. یافته‌ها: نتایج گاما اسپکترومتری نمونه‌ها نشان داد که سزیم-137 از سطح تا عمق 40 سانتی‌متر در این خاک‌ها پیشروی نموده است. نتایج حاصل از اندازه گیری لایه به لایه سزیم-137 در این دو نیمرخ جنگلی به وضوح بیان‌گر پایداری و عدم بهم خوردگی این نقطه بود چرا که توزیع سزیم-137 با عمق بصورت نمایی کاهش یافت. بیش‌ترین پرتوزایی در نمونه سطحی جنگل لس مشاهده شد. روند توزیع سزیم-137 در نیمرخ جنگل با سازند لس آبرفتی متاثر از رسوب گذاری مواد آبرفتی بود و مقدار آن در نیمرخ متناوباً متغیر بود. نتیجه‌گیری: نتایج میزان سزیم-137 در نمونه‌ها نشان می‌دهد که میزان فرسایش خاک از 16 تا 45 تن در هکتار در سال و در کاربری‌های مطالعاتی متفاوت است. بیش‌ترین میزان فرسایش در اراضی زراعی و کم‌ترین آن در اراضی جنگلی با سازند لس آبرفتی دیده می‌شود. در کل اراضی جنگل مورد مطالعه برای استفاده به عنوان نقاط شاهد دارای محدودیتهای کلی بودند.
Keywords
