ارزیابی ارقام جو حساس و متحمل به تنش شوری با استفاده از شاخص های تحمل در مناطق مرکزی ایران

Abstract

چکیده:سابقه و هدف: بی شک یکی از بزرگترین چالش‌های انسان در عصر حاضر تامین امنیت غذایی است و تنش شوری از عمده‌ترین موانع برای رسیدن به این هدف می‌باشد. در همین راستا این آزمایش با هدف انتخاب رقم متحمل به تنش شوری جو و شناسائی سازوکارهای تحمل در ارقام جدید و قدیمی جو انجام گردید. مواد و روش‌ها: آزمایش در طی دو سال 97-1395 در منطقه میلشبار اردکان واقع در استان یزد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 9 رقم جو شش ردیفه شامل ارقام نیک، مهر، خاتم، ریحان، گوهران، نصرت، موروکو، افضل و فجر 30 بود که در سه سطح شوری آب آبیاری شامل 4، 10 و 14 دسی‌زیمنس بر متر بصورت طرح آزمایشی اسپلیت پلات مورد ارزیابی قرار گرفتند بطوریکه شوری آب به عنوان تیمار اصلی و ارقام به عنوان تیمار فرعی بصورت تصادفی جایگذاری شدند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد و اجزای عملکرد بود. در مرحله رسیدگی از هر کرت آزمایشی چند بوته انتخاب گردید و سدیم و پتاسیم بوته اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج آزمایش نشان داد که تیمار شوری و رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد از جمله تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه تاثیر معنی‌داری داشت. تنش شوری باعث کاهش اجزای عملکرد دانه گردید و در بین ارقام مورد بررسی ارقام نیک، مهر، خاتم و ریحان دارای عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری بودند. در بین تیمارهای شوری بالاترین عملکرد دانه در شوری 4 دسی‌زیمنس بر متر با 64/5770 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش شوری به 10 و 14 دسی‌زیمنس بر متر، عملکرد دانه به ترتیب کاهش 04/18 و 55/27 درصدی داشت و به 29/4729 و 87/4180 کیلوگرم در هکتار رسید. در بین ارقام مورد بررسی بالاترین عملکرد دانه در رقم نیک با 7/5317 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و ارقام مهر، خاتم و ریحان با این رقم اختلاف معنی‌داری نداشتند. کمترین تغییرات عملکرد دانه در شوری 10 دسی‌زیمنس بر متر در ارقام گوهران و مهر و در شوری 14 دسی‌زیمنس بر متر در ارقام مهر و افضل بدست آمد. بالاترین شاخص STI در شوری 10 نسبت به شوری 4 دسی‌زیمنس بر متر در رقم نیک و مهر به ترتیب به میزان 922/0 و 921/0 محاسبه گردید. بالاترین مقدار این شاخص در شوری 14 نسبت به 4 دسی‌زیمنس بر متر نیز در ارقام نیک و خاتم به ترتیب با 882/0 و 858/0 بدست آمد. نتیجه‌گیری: با توجه به میزان سدیم و پتاسیم جذب شده توسط گیاه و نسبت K/Na به نظر می‌رسد که ارقام متحمل با سازوکار جذب بیشتر پتاسیم و دفع سدیم و تنظیم پتانسیل اسمزی سلول با تنش شوری مقابله می‌کنند. بطورکلی در بین ارقام مورد بررسی ارقام نیک، مهر و خاتم دارای شاخص‌های تحمل به تنش STI, MP, Tol بالاتری بودند و می‌توان از این ارقام برای کشت در اراضی شور منطقه و نیز برای دورگ گیری و برنامه‌های اصلاح نژاد استفاده کرد.

Keywords

• تنش شوری
• جو شش ردیفه
• نسبت پتاسیم به سدیم
• تحمل به تنش