ارزیابی پاسخ به تنش خشکی در برخی از لاین‌‌های موتانت برنج با استفاده از شاخص‌های تحمل به تنش

Abstract

مجموعه‌ای از 18 ژنوتیپ برنج شامل 14 لاین موتانت M5 و چهار رقم والدینی آنها تحت تنش خشکی در مرحله زایشی و بدون تنش در دو آزمایش جداگانه به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور، رشت در سال زراعی 94-1393 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر خشکی، ژنوتیپ و اثرمتقابل دو فاکتور بر صفات عملکرد دانه، ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد پنجه و درصد باروری دانه معنی‌دار بود. تنش خشکی در مرحله زایشی باعث کاهش عملکرد دانه (47/59%)، درصد باروری دانه (08/19%)، ارتفاع بوته (35/9%)، مساحت برگ پرچم (59/8%) و طول خوشه (61/1%) شد. شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP) و میانگین هارمونیک (HM) به‌عنوان شاخص‌های برتر بودند و از آنها برای معرفی ژنوتیپ‌های مقاوم و یا متحمل به تنش خشکی و با عملکرد بالا در شرایط دارای تنش خشکی و بدون تنش استفاده شد. با توجه به شاخص‌های مذکور، ژنوتیپ‌های 1، 2، 3، 4 و 5 (لاین‌های موتانت M5 از رقم طارم محلی) و (لاین موتانت M5 از رقم هاشمی) متحمل به تنش خشکی و ژنوتیپ‌های 14 (لاین موتانت از رقم خزر)، 15 (هاشمی)، 16 (خزر) و 17 (طارم) حساس به تنش خشکی شناسایی شدند. بنابراین موتاسیون سبب ایجاد تحمل به تنش خشکی در نتاج شده است و لذا می‌توان از لاین‌های فوق در پروژه‌‌های معرفی ارقام مقاوم یا متحمل به خشکی استفاده نمود.

Keywords

• تجزیه مؤلفه‌های اصلی
• لاین موتانت
• عملکرد دانه
• مرحله زایشی