IDEJA SLOBODE U PRAVNO-POLITIČKIM DELIMA SLOBODANA JOVANOVIĆA

Abstract

Razlikujući idealnu od tipske države, Slobodan Jovanović govori o nastanku države, njenim elementima i zadacima, odnosu države i prava, državnim savezima i saveznoj državi. Dok se individualistička, liberalna škola, štiteći ekonomsku slobodu i princip slobodnog tržišta, protivi državnom intervencionizmu, Jovanović smatra da država ne sme ostati neutralna, jer se tržišna utakmica ne vodi samo između pojedinaca, već dolazi i do sukoba različitih klasa, koje teže da potčine jedna drugu. Međutim, Slobodan Jovanović je negirao eksploataciju seljaka o kojoj je govorio Svetozar Marković, jer između činovnika i seljaka ne postoji veza ekonomske zavisnosti, kao u odnosu radnika i vlasnika sredstava za proizvodnju. Jovanović se bavio i analizom političkih stavova Pere Todorovića i jednog od vođa Napredne stranke Milana Piroćanca, ali i izučavanjem ideja Platona, Makijavelija, Berka, Marksa. Jovanović ističe da Platonova država ima malo veze s demokratskim političkim uređenjem, ali u pogledu stepena slobode vrši poređenja s ideologijama XX veka, fašizmom i boljševizmom. Dok sličnost s fašizmom proističe iz suprotstavljanja demokratskom individualizmu, i boljševizam, kao i Platonov idealizam, se protivi plutokratiji i zagovara diktaturu manjine. Prosvetiteljska filozofija, njeno idealističko verovanje u razum, odbacivanje tradicije i iskustva, uz Rusoovsko shvatanje antropološkog optimizma, bili su pokretač francuskih revolucionarnih težnji. Nasuprot apstraktnih revolucionarnih načela slobode, bratstva i jednakosti, Edmund Berk prednost daje istoriji, tradiciji i iskustvu. Istražujući srpsko ustavno pitanje tokom XIX veka, Slobodan Jovanović analizira društveno-političke okolnosti nastanka ustavnih tekstova, teorijske uticaje, strane uzore, ali i delovanje velikih sila prilikom pisanja ustavnih nacrta i u prvim danima njihovog važenja.