شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های بومی ارزیابی عملکرد پژوهش در دانشگاه‌های جامع (مطالعه موردی: دانشگاه‌های آزاد اسلامی شهر تهران)

Abstract

هدف: پژوهش کیفی حاضر با هدف شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های بومی ارزیابی عملکرد پژوهش در دانشگاه‌‌های جامع آزاد اسلامی شهر تهران انجام گرفته است.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی-توسعه‌ای و از لحاظ اجرا پدیدارشناختی و از نظر گردآوری داده‌ها روش کیفی بوده است. لذا ابتدا با بهره از ادبیات و پیشینه‌ی پژوهش، اقدام به شناسایی فاکتورهای تأثیرگذار بر ارزیابی عملکرد حوزه پژوهش دانشگاه‌ها گردید و سپس گردآوری داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با خبرگان و متخصصان حوزه پژوهش و ارزیابی عملکرد، به‌ شیوۀ هدفمند از نوع گلوله برفی تا مرحله رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرده است. داده‌ها با تعداد 12 نفر خبره به اشباع نظری رسیده است و طی فرآیند تحلیل داده‌ها با استفاده از استراتژی استراوس کوربین از طریق سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و تفسیری)، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های ارزیابی عملکرد پژوهش شناسایی گردیده است.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده، نشان داد که ارزیابی عملکرد پژوهش در دانشگاه‌های آزاد اسلامی وابسته به ابعاد سه گانه: 1- درون‌دادها با سه مؤلفه الف- نقش منابع انسانی (مشتمل بر 8 شاخص)، ب- نقش مدیریت و رهبری (مشتمل بر 5 شاخص)، ج- نقش زیرساخت‌ها (مشتمل بر 3 شاخص)، 2- بعد فرآیندها با پنج مؤلفه الف- برقراری سیستم انگیزش و پاداش‌دهی متناسب در حوزه فعالیت پژوهش (مشتمل بر 6 شاخص)، ب- ارتقای دانش، بینش و مهارت‌های پژوهشی (مشتمل بر 3 شاخص)، ج- اخلاق‌مداری و رعایت ارزش‌های ملی و حرفه‌ای (مشتمل بر 3 شاخص)، د- نوآوری، خلاقیت و کارافرینی (مشتمل بر 3 شاخص)، ه- استفاده از خرد جمعی، فعالیت‌های گروهی و مشارکتی (مشتمل بر 3 شاخص)، 3- بعد نتایج شامل مؤلفه‌های الف- اثربخشی پژوهش (مشتمل بر 4 شاخص)، ب- رقابت‌پذیر بودن پژوهش (مشتمل بر 3 شاخص)، ج- درآمدزایی از طریق پژوهش (مشتمل بر 3 شاخص) و د)- کمیت و کیفیت فعالیت‌ها و محصولات پژوهش (مشتمل بر 4 شاخص) بوده است. در کل ابعاد سه‌گانه ارزیابی عملکرد پژوهش شامل 12 مؤلفه و 48 شاخص بوده است. از آنجا که ارزیابی مرکز ثقل همه‌ی سیاست‌ها و راهبردهای بهبود کیفیت محسوب می‌شود، برای بهبود کیفیت یکی از مهم‌ترین اقدامات، ارزیابی است و ارزیابی نیازمند داشتن شاخص‌‌ها است تا علاوه بر تعیین کارایی و اثربخشی، توانایی تعیین نقاط قوت و ضعف سازمان را نیز داشته و راه کارهایی نیز برای رفع نقاط ضعف احتمالی موجود ارائه دهد. یافته‌های این مطالعه از طریق شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های ارزیابی عملکرد پژوهش در دانشگاه‌ها و با رویکردی سیستمی و با درنظرگرفتن شاخص‌های بومی، دستاوردهای نظری و کاربردی مناسبی را در اختیار سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مدیران دانشگاه‌ به‌منظور شناسایی نقاط قابل بهبود در عملکرد پژوهشی قرار داده و می‌تواند بستر لازم را جهت ارتقای کیفیت آن فراهم سازد.

Keywords

• ارزیابی عملکرد
• پژوهش
• دانشگاه آزاد اسلامی
• عملکرد پژوهش