İlerlemeci İslam Düşüncesinde Sünnet Kavramı

Abstract

Bu makalede, ilerlemeci İslam düşüncesinde ‘sünnet’ kavramının doğasını ve kapsamını açıklıyorum. İslam’ın klasik dönemindeki hadis-temelli sünnet kavramının aksine, ilerlemeci İslam’daki sünnet kavramının, bu kavramın İslam düşüncesinin oluşum döneminde nasıl algılandığıyla güçlü benzerlikleri olduğunu iddia ediyorum. Bu bağlamda, ilerlemeci İslam’daki sünnet kavramının İslam teolojisi ve ahlakına yönelik geniş bir bağlamsalcı ve rasyonalist yaklaşım içerisinde işlediğini, genel bir ahlaki-davranışsal somutlaşmış kavram olduğunu gösteriyorum. İslam itikadının bir kaynağı olarak görülmediği gibi, hermenötik amaçlar doğrultusunda Kur’an ile organik ve simbiyotik bir ilişki içinde bulunmasına rağmen, gayri metluv bir vahiy biçimi olarak da değerlendirilmemektedir. Son bölümde, sünnet kavramına yönelik bu yaklaşımın, aile ve ceza hukukuna ilişkin olanlar gibi klasik İslam hukuku/ahlakında bu kavramla ilişkilendirilen birçok norm, değer ve uygulamayı ortadan kaldırarak, ilerlemeci İslam’da sahip olduğu bazı somut sonuçları tartışıyorum. Bu bağlamda, normatif sünnete yönelik ilerlemeci İslam yaklaşımının, İslam yorum geleneğinin, klasik İslam kelamı ve İslam hukuk usulünün hermenötik sınırları içinde işleyen bir sünnet kavramı temelinde savunulan ahlaki ve epistemolojik açıdan geçerliliğini yitirmiş norm, değer ve uygulamalardan kurtulmasını nasıl sağladığını vurguluyorum.