پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Sep 2023)
پایش تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب رودخانه هراز: مطالعه تطبیقی شاخص IRWQIsc و NSFWQI
Abstract
سابقه و هدف : رودخانه هراز، به‌عنوان یکی از رودخانه‌های مهم ترین در شمال ایران می‌باشد که بستر حیات بسیاری از موجودات آبزی و منبع تأمین آب بسیاری از فعالیت‌های تجاری و صنعتی پویا در حاشیه‌ی خود هست . در این مطالعه به کمک شاخص‌های کیفیت آب سطحی ایران (IR-WQIsc) و شاخص کیفیت بنیاد ملی بهداشت (NSF-WQI) به ارزیابی کیفی آب رودخانه هراز پرداخته شد .مواد و روش‌ها :نمونه‌برداری از آب رودخانه هراز، از عمق 30 سانتیمتر و در بخش میانی مقطع رودخانه در طول یک سال (1400-1399) به‌صورت ماهانه در ساعات ابتدایی روز انجام شد و پارامترهایی مانند دمای آب، pH، (DO)، رسانایی الکتریکی (EC)، (TDS)، کدورت، (N-NH+4)، (N-NO3)، (PO4)، (BOD5)، (TSS) اندازه‌گیری و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت .یافته‌ها : بر اساس نتایج شاخص IR-WQISC کیفیت آب رودخانه هراز در فصل بهار از بالادست به پایین‌دست از کیفیت نسبتاً خوب به کیفیت نسبتاً بد می‌رسد و این شرایط برای فصول پاییز و زمستان نیز تکرار می‌شود با این تفاوت که بهترین کیفیت آب بالادست مربوط به فصل بهار و بهترین کیفیت آب پایین‌دست مربوط به زمستان بوده است. آب این رودخانه در فصل تابستان از کیفیت پایین‌تری نسبت به دیگر فصول برخوردار بود . به‌طور متوسط کیفیت آب طبق شاخص IR-WQISC در فصول بهار و پاییز و زمستان از کیفیت «نسبتاً خوب» برخوردار است ولی در فصل تابستان کیفیت آب تا حد کیفیت «متوسط» پایین می‌آید. بر اساس نتایج شاخص NSF-WQI کیفیت آب رودخانه در فصل بهار به‌طور متوسط بهترین کیفیت و در فصل تابستان پایین‌ترین کیفیت را دارد. در فصول پاییز و زمستان کیفیت آب شرایط مشابهی دارد و به‌طور میانگین کیفیت آب در سطح «متوسط» قرار دارد. در یک مقایسه‌ی کلی بین تمام فصول سال، فصل تابستان در هر سه ایستگاه پایین‌ترین کیفیت آب را داشت .نتیجه‌گیری : با توجه به کیفیت تعیین‌شده طبق شاخص‌های کیفی آب در فصول مختلف، می‌توان گفت که در فصل تابستان با توجه به هجوم گردشگران به مناطق شمالی کشور و شرایط محیطی مثل افزایش دما آب نسبت به سایر فصول سال از کیفیت کمتری برخوردار است . همچنین به دلیل افزایش تراکم جمعیت در مسیر رودخانه از بالادست به پایین‌دست، کیفیت آب در منطقه بالادست بهتر از منطقه میان دست و در منطقه میان دست بهتر از منطقه پایین‌دست هست. درنهایت نتایج دو روش با یکدیگر مقایسه شده و مشخص می‌شود که نتایج ازنظر کمی تا حدودی مشابهت دارند اما شاخص IR-WQISC طبقه‌بندی دقیق‌تری ارائه می‌دهد .
Keywords
