Mâlikî Usûlünde İstishâb Delilinin Çeşitleri

Abstract

Bu makalede, Mâlikî usûl anlayışında istishâb delili, çeşitleri üzerinden incelenmiştir. Bu bağlamda yaygın olarak kullanılan istishâb çeşitleri sınıflandırmasından hareketle berâet-i asliyye istishâbı, ibâha-i asliyye istishâbı, şer‘î hüküm istishâbı, icma‘ istishâbı ve maklûb istishâb çeşitleri ele alınmıştır. Kaynaklarda, akıl hükmünün istishâbı olarak da zikredilen berâet-i asliyye istishâbının delil olarak kullanılmasının sahih olduğu hakkında Mâlikî âlimleri arasında ihtilaf bulunmamaktadır. İbâha-i asliyye istishâbı ise bir istishâb çeşidi olarak ele alınmamıştır. Şemsiye bir kavram olarak ifade edebileceğimiz şer‘î hüküm istishâbının delil olarak kullanılmasından ziyade ihtilaflar, bazı durumlarda bunun bir istishâb çeşidi olup olmaması noktasında toplanmıştır. İcma‘ istishâbı hakkında genel tutum sahih bir delil olmadığı üzerine olsa da fer‘î meselelerde icma‘ istishâbını sahih bir delil olarak kabul edenlerle aynı sonuca ulaşan Mâlikî âlimler bulunmaktadır. Maklûb istishâb ise sonraki dönemlerde gündeme gelmiş ve düzensiz bir delil olarak nitelendirilmiştir.